Mukaddime (May 2022)
Nusaybin Mahalle Adlarına Anlambilimsel Bir Bakış
Abstract
Yer adları; bir bölgenin tarih, coğrafya, kültür, toplumsal yapı ve daha birçok alanda bilgi birikimini barındıran kültürel bir bellektir. Yer adları diğer özel adlar gibi genellikle belirli nedenlerle verilmekte olup birçok yer adının çeşitli hikâyesi bulunmaktadır. Su, bitki, hayvan, yer bilimleri gibi fiziki nedenler ile kişi adı, tarihî olaylar, toplumsal meseleler gibi beşeri nedenler yer adlarının belirleyicisi konumunda olmakla birlikte kimi yer adlarının verilişi tesadüfi veya belirsizdir. Türkiye; coğrafi konumu, fiziki koşullarıyla yüzyıllardır medeniyetler beşiği konumunda olup birden fazla etnik yapıyı bünyesinde barındırmaktadır. Mardin’in Nusaybin ilçesi, Türkiye’deki bu renkliliğin minyatürü ve taşıyıcısı olup çok kültürlü ve çok dilli bir yapıya sahiptir. Nusaybin; tarihî dokusu, jeopolitik konumu, farklı medeniyetlere yapmış olduğu ev sahipliğiyle bölgenin en eski yerleşim yerlerinden birisidir. Bu zenginlik ve farklılıklar Nusaybin’in yer adlarına da tezahür etmiştir. Yer adları asırlar boyunca hüküm süren medeniyetlerin dil ve kültürlerine göre değişiklik göstermiş kimi zaman belirli ses değişiklikleriyle evrilmiş, bazen de hiçbir değişiklik göstermeden günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Bu çalışmada Mardin ilinin Nusaybin ilçesine bağlı 84 mahallenin adı anlambilimsel olarak incelenmiştir. Araştırmada mahalle adları fiziki ve beşeri kaynaklı olarak başlıklandırılmış; Nusaybin yer adlarının veriliş nedenleri anlambilimsel bir bakış açısıyla tasnif edilmiştir. Yer adlarının; yerin yapısı ve konumu, su kaynakları, maden ve taş, bitki, hayvan gibi doğa ve fiziksel koşullar ile kişi, millet, boy adları, duyular, din ve inanış, ekonomik faaliyetler gibi toplumsal koşullara dayandığı tespit edilmiştir. Yer adlarının kalıcılığı, uzun müddet korunabilmesi, konumunun kültürel dokusuyla ilişkili olabilmesi bölgenin tarihi, etnik kökeni, coğrafyası, dili, inanışı, ekonomisi hakkında ipuçları vermektedir. Bu minvalde Nusaybin ile birlikte yer adlarının kültürel miras olması gerekliliği pekiştirilecektir.
Keywords
