تعیین شاخص کیفیت فیزیکی خاک‌های با بافت متوسط و سبک در استان خراسان رضوی

Abstract

انتخاب مهم­ترین ویژگی­های فیزیکی کیفیت خاک و تجمیع آنها در قالب یک شاخص، می­تواند به اخذ تصمیمات صحیح مدیریتی منابع و اراضی کمک شایانی نماید. این پژوهش با هدف تعیین شاخص کیفیت فیزیکی خاک در پنج کلاس بافتی لوم، لوم شنی، لوم سیلتی، لوم رسی و لوم رسی سیلتی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق در استان خراسان­رضوی انجام شد. پس از نمونه­برداری­های لازم از خاک 30 نقطه و انجام اندازه­گیری­های صحرایی و آزمایشگاهی، تعداد 35 ویژگی فیزیکی خاک تعیین و با استفاده از روش آماری تجزیه مؤلفه­های اصلی، مهم­ترین ویژگی­های فیزیکی کیفیت خاک تعیین گردید. سپس با وزن­دهی و استفاده از دو روش امتیازدهی خطی به ویژگی­های منتخب، شاخص کیفیت فیزیکی خاک در قالب یک مقدار عددی محاسبه شد. نتایج نشان داد که تنها شش ویژگی فیزیکی خاک شامل میانگین قطر منافذ، آب قابل استفاده (ظرفیت مزرعه در مکش 100 سانتی­متر)، تخلخل کل، انرژی انتگرالی دامنه رطوبتی با حداقل محدودیت (ظرفیت مزرعه در مکش 330 سانتی­متر)، شاخص پایداری خاک­دانه و آب قابل استفاده (ظرفیت مزرعه در مکش 330 سانتی­متر) می­توانند حدود 90 درصد تفاوت خاک­های مورد مطالعه را توجیه نمایند. مقایسه روش­های مختلف محاسبه شاخص عددی کیفیت فیزیکی خاک نشان داد که بیش­ترین مقدار ضریب حساسیت مربوط به روش انتخاب متغیرها با استفاده از تجزیه مؤلفه­های اصلی و وزن­دهی آنها و استفاده از روش امتیازدهی در محدوده بین صفر و یک بوده و شاخص محاسبه شده با این روش به‌عنوان مناسب­ترین معیار جهت طبقه­بندی خاک­های مطالعه­ شده در قالب چهار کلاس کیفیت خاک می­باشد.

Keywords

• شاخص کیفیت خاک
• کوچک ترین مجموعه داده
• مؤلفه اصلی