Danisname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi (Mar 2024)
Kemalpaşazâde’nin Muğayyebât-ı Hamse Meselesine Yaklaşımı
Abstract
Gayb; “duyu organlarıyla bilinemeyen, müşahede edilemeyen, akıl yoluyla hakkında bilgi edinilemeyen varlık alanı” diye tarif edilebilir. Gayb konusu, İslam İlimlerinde genellikle bilgi alanı ve problemi olarak ele alınmış ve özellikle Kelam ve Tasavvuf ilimlerinin ele aldığı önemli konulardan biri olmuştur. Kur’an’da Gayb konusunun merkezinde “Mugayyebat-ı Hamse” (beş bilinmeyen şey) olarak bilinen ve Lokman Suresinin 34. ayetinde geçen beş unsur yer almaktadır. Allah’tan başka kimsenin bilemeyeceği bu beş unsur kısaca şunlardır: Kıyametin vakti hakkındaki bilgi, yağmurun ne zaman ve nereye yağdırılacağı bilgisi, rahimlerde olanın bilgisi, kişinin yarın ne kazanacağını bilmemesi ve son olarak kişinin nerede öleceğini bilemeyeceği bilgisi” olarak ayeti kerimede yer almaktadır. (Lokman, 34). Kemalpaşazâde (ö. 940/1534) gayb konusunu Tefsir’inde ilgili ayetleri yorumlarken ele aldığı gibi bu konuda bağımsız risaleler de yazmıştır. Gayb konusunda “Risaletün fi’l-Muğayyebat-i Hamsi” ve “Risale fi Tahkiki’l-Gayb” adıyla iki müstakil risalesi mevcuttur. Biz bu çalışmamızda müellifimizin Tefsir’ine ve bu çalışmalarına başvurarak Muğayyebat-ı Hamse konusuna yaklaşımını, görüşünü, yorumlarını tespit etmeye ve değerlendirmeye çalışacağız.
