نشانِ نامه یا سحای نامه؟ تصحیح بیتی از رودکی

Abstract

قصیدۀ دندانیه یکی از معدود قصاید رودکی سمرقندی است که خوشبختانه از دستبرد حوادث و فتن محفوظ مانده و در زمرۀ میراث ارزشمند ادب فارسی ثبت شده است. ظاهراً در این قصیدۀ رودکی از نظر شمار ابیات و ضبط لغات، دگرگونی‌های چندان زیادی پدید نیامده است. در مقالۀ حاضر، کوشیده شده بر پایۀ معیارهای سبک‌شناسانه و نیز شواهد گونه‌گون ادب فارسی و گه‌گاه عربی، برای تصحیح بیت: «دلم خزانۀ پرگنج بود و گنج سخن/ نشان نامۀ ما مهر و شعر عنوان بود» پیشنهادهایی مطرح گردد. مصحان و شارحان دیوان رودکی، «مُهر» را در مصرع دوم به صورت «مِهر» حرکت‌گذاری و معنی کرده‌اند، حال آن‌که با توجه به سایر اجزای بیت، «نامه» و «عنوان»، می‌توان دریافت که باید آن را به صورت «مُهر» خواند. البته دلیل این اشتباه شارحان، تلاش برای معنی‌دار کردن مصراع دوم بوده است غافل از این‌که گشتگی و تصحیف «سحای نامه» به «نشانِ نامه» اشکال اصلی‌ای است که در بیت رخ داده است.

Keywords

• رودکی
• تصحیح
• نشانِ نامه
• سحای نامه
• مِهر
• مُهر