Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Dec 2023)
Klasik Dönem Osmanlı İlimler Tasnifinde Bitki-Bilimi ve Tanımları
Abstract
Bu çalışmada Osmanlıların bilim tanımlarından yola çıkarak gerek doğa felsefesi gerek bitkiler özelinde ne tür bir bilim sistemine sahip olduğu ortaya çıkarılmak istenmiştir. Bilimler tasnifi, içinde bulunduğu kültürün paradigmasını yansıtmaktadır. Bu tasniflerde sadece bilimlerin tanımları yer almamakla birlikte bilimlerin hangi konularla ilgilendiği, sorularının ne olduğu, ilkeleri ve epistemolojik araç ve metotları belirlenmiştir. Haliyle bir bilgi veya veri bu tasnife göre hangi bilimin konusu veya sorusunun cevabı olduğu ortaya çıkar. Ayrıca bu tasnifler bilimler arasında hiyerarşiyi ve önem sıralarını da gösterir. Özellikle herhangi bir ilim dalında okuma yapmak isteyenler için bir yol haritası sunar. Bu tasnif geleneği Osmanlı literatüründe de kendisine yer bulmuştur. Osmanlılar, Orta Çağ İslam mirasını devralırken bu literatür geleneğini de kendilerine adapte etmişlerdir. Bu tasniflere göre doğada olan varlıklar, “fizik” ilmi disiplini çerçevesinde incelemeye tabi tutulmuştur. Bu minvalde bitkiler de o dönemde de doğada var olan varlıklar olduğu için fizik ilminin altında yer alan bitki-bilimi (ilm-i nebāt) çerçevesinde incelenmiştir. Ayrıca o dönemde bitkilere yönelik araştırmalar ziraat bilimi ve tıp biliminin içinde de yer almaktadır. Böylece bu çalışmada Osmanlıların bitkilere dair araştırmalarını hangi bilim dalı çerçevesinde yaptığı tespit edilmiş olacaktır. Bu çalışmada Osmanlıların bitkilere dair teorik çalışma ve tartışmalardan daha çok bitkilerin kullanımını araştırmışlardır.
Keywords
