امکان سنجی کشت چاودم (Tritico secale wittmack. X) در اراضی کشاورزی شهرستان گرگان با استفاده از تحلیل‌های مکانی سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)

Abstract

شناسایی استعداد و توان سرزمین برای کاربری‏های مختلف کشاورزی به‌منظور حفظ منابع محیطی و تولید پایدار محصولات در راستای توسعه پایدار و همه جانبه در مناطق مختلف، ضروری به‌نظر می‏رسد. به منظور امکان‌سنجی کشت گیاه تریتیکاله (چاودم) (Tritico secale wittmack. X) در اراضی کشاورزی شهرستان گرگان، از تحلیل‌های مکانی سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. متغیرهای مختلف محیطی از جملهبارش (سالانه، بهاره، پاییزه و دوره رشد) و دما (کمینه، بیشینه و متوسط در دوره‌های سالانه و طول فصل رشد)، توپوگرافی (جهت شیب، شیب و ارتفاع از سطح دریا) و عوامل خاکی (ماده‌آلی، حاصل‌خیزی، اسیدیته، شوری و بافت) با استفاده از روش‌های زمین‌آماری و کلاسیک مورد ارزیابی قرار گرفته و مقادیر و پراکنش آن‌ها در سطح اراضی شهرستانگرگان تخمین و برآورد شد. سپس این لایه‌های رقومی بر حسب جدول نیازهای بوم‌شناختی تریتیکاله طبقه‌بندی شد. پس از اختصاص وزن‌ به هر لایه، تلفیق و هم‌پوشانی وزنی آن‌ها در محیط ArcGISانجام گرفت و لایه نهایی در چهار پهنه بسیار مستعد، مستعد، نیمه‌مستعد و غیرمستعد جهت کشت تریتیکاله طبقه‌بندی شد. نتایج نشان داد که 959/28758 هکتار (92/44 درصد) از اراضی کشاورزی شهرستان در طبقه بسیار مستعد (S1) قرار می‌گیرند. از خصوصیات این پهنه می‌توان به حاصل‌خیزی خوب، ماده آلی بالاتر از دو درصد، ارتفاع کم‌تر از 1500 متر از سطح دریا، جهت‌های شیب مطلوب، شیب‌های 4-0 درصد، مقدار و توزیع بهینه بارش‌ و دما در این منطقه نام برد. پهنه‌های مستعد (S2)، نیمه مستعد (S3) و غیر‌مستعد (NS) به‌ترتیب 405/17219، 255/11833 و 401/6217 هکتار برابر 89/26، 48/18 و 71/9 درصد از اراضی کشاورزی شهرستان را به خود اختصاص دادند. جهت‌های شیب نامطلوب، ارتفاع بالاتر از 1000 سطح دریا، کاهش کیفیت حاصل‌خیزی خاک، افزایش درصد شیب به‌سمت مناطق مرتفع جنوبی و بارش اندک به‌خصوص بارش بهاره در بخش‌های شمالی، عوامل محدود کننده کشت در این پهنه‌ها بودند.

Keywords

• پهنه بندی بوم شناختی
• زمین آمار
• ahp