مطالعات جغرافیایی مناطق خشک (Feb 2024)
بررسی اتنوبوتانی مناطق قشلاق و ییلاق ایل قشقایی
Abstract
هدف: اتنوبوتانی با مطالعه و بررسی چگونگی استفاده افراد یک قوم یا جامعه از گیاهان، به عنوان ابزاری کارآمد جهت استخراج دانش بومی استفاده از گیاهان، شناخته می‌شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی گونه‌های گیاهی و جمع‌آوری اطلاعات در مورد خواص و نحوه به کارگیری گونه‌ها در درمان بیماری‌ها توسط ایل قشقایی در دو منطقه دشتستان (قشلاق) استان بوشهر و آلمالیچه (ییلاق) استان فارس، انجام گرفت.روش و داده: تحقیق از نوع غیر آزمایشی به صورت توصیفی- پیمایشی است. به منظور تعیین حجم نمونه (تعداد پرسشنامه‌ها) از روش کوکران استفاده شد. جمع‌آوری اطلاعات در زمینه کاربرد گیاهان دارویی از حدود ۱۰۰ نفر افراد آگاه محلی و عشایر منطقه صورت گرفت و پر مصرف‌ترین گونه‌های گیاهی در منطقه مشخص شد. افراد آگاه محلی که به صورت حضوری مورد مصاحبه قرار گرفتند، شامل گیاه درمان‌گر‌های محلی، عطاران، عشایر و روستائیان منطقه به‌ویژه افراد مسن بودند.یافته‌ها: نتایج پژوهش حاکی از وجود ۱۱۵ گونه گیاه دارویی در مناطق مطالعاتی است که متعلق به ۴۲ خانواده هستند. از این تعداد، ۴۷ درصد آن مربوط به منطقه آلمالیچه و ۵۳ درصد آن مربوط به منطقه دشتستان است. چتریان با ۱۸ گونه، نعناییان با ۷ گونه و شب‌بوئیان و کاسنیان هر کدام با ۶ گونه فراوان‌ترین خانواده‌ها بودند. همچنین مشخص شد که بیشترین استفاده دارویی از گیاهان جهت درمان بیماری‌های گوارشی، تصفیه خون، ضد سرفه و سرماخوردگی است. به لحاظ درصد اندام‌های مصرفی گیاهان به ترتیب برگ ۲۹٪، ساقه ۲۲٪، دانه و بذر ۱۸٪، میوه ۱۲٪، ریشه ۱۱٪، گل ۷٪ بوده است.نتیجه‌گیری: نتایج به دست آمده بیانگر غنای گونه‌های گیاهی دارویی در منطقه ییلاق و قشلاق عشایر قشقایی است. بیشترین تنوع گونه‌ای مربوط به خانواده چتریان و بیشترین مصرف گیاهان دارویی در منطقه برای بیماری‌های گوارشی است.نوآوری، کاربرد نتایج: قشقائی یکی از دو ایل بزرگ و کهن ایران زمین است و غالب جمعیت آن در استان فارس ساکن هستـند اطلاعات حاصل از این تحقیق، علاوه بر زنده نگه داشتن دانش قومی عشایر قشقایی در زمینه گیاهان دارویی، می‌تواند راهگشای تحقیقات جدید در زمینه درمان بیماری‌های نام برده شده با استفاده از گیاهان مورد بررسی قرار گیرد.
Keywords
