Przełamywanie milczenia. Przemiany sposobów prezentacji problematyki LGBT+ we współczesnej prozie słowackiej

Abstract

W Słowacji po aksamitnej rewolucji 1989 roku grupy dotychczas marginalizowane i dyskryminowane, w tym społeczność LGBT+, rozpoczęły działania zmierzające do uzyskania pełni praw obywatelskich i wypracowania form kulturowej reprezentacji. Stopniowo problematyka nieheteronormatywności zaczęła się pojawiać w różnych dziedzinach kultury. W tekstach prozatorskich, które stanowią podstawę prezentowanych w artykule rozważań, początkowo nieheteronormatywność była przedstawiana w stygmatyzujący, oparty na stereotypach sposób. Od początku XXI wieku zaczęło dominować ujęcie eksponujące problem funkcjonowania osób LGBT+ „w szafie”, ukrywania własnej tożsamości z powodu istniejącej w społeczeństwie homofobii; sfera intymności jest rozumiana jako jedyna umożliwiająca poczucie bezpieczeństwa oraz swobodną ekspresję uczuć i pragnień. W najnowszych utworach zaczynają się pojawiać przykłady postaci, które dokonały coming outu i nie mają problemu z jawnym funkcjonowaniem w rodzinnym i społecznym kontekście. Specyfika prozy słowackiej z tematyką nieheteronormatywności polega przede wszystkim na braku utworów o wyraźnie emancypacyjnym charakterze, dominacji wątków związanych z relacjami między kobietami, sporadycznym podejmowaniu tematyki gejowskiej czy transpłciowej. ABSTRACT Breaking the Silence. Changes in the Ways of Presenting LGBT+ Issues in Contemporary Slovak Prose In Slovakia after the Velvet Revolution of 1989 groups previously marginalized and discriminated against in the communism era, including the LGBT+ community, began activities aimed at obtaining full civil rights and developing forms of cultural representation. Gradually, the issues of non-heteronormativity began to appear in various areas of culture. As regards prose texts, which are the basis for the reflections presented in this paper, non-heteronormativity was initially portrayed in a stigmatizing, stereotype-based manner. Since the beginning of the 21st century, the dominant approach has been to expose the problem of LGBT+ people living in the closet, hiding their identity due to the homophobia in the society; the sphere of intimacy is considered as the only one that allows a sense of security and the free expression of affection and desire. In more recent works, examples of characters who have come out of the closet and have no problems with functioning openly in the family and social contexts begin to appear. The specificity of Slovak fiction featuring the themes of non-heteronormativity lies mainly in the lack of works of a clearly emancipatory nature, the domination of stories focused on intimate relations between women, and only occasionally introducing gay or transgender themes.