مطالعات شهری (Apr 2019)
تحلیل روابط روستا-شهری در توسعه منطقه ای (نمونه مورد مطالعه: مجموعه شهری مشهد)
Abstract
در برنامهریزی منطقهای، لزوم اتخاذ رویکرد فضایی که تمام سکونتگاههای منطقه را مورد توجه قرار دهد، بسیار حائز اهمیت است. اما نگاه موجود نقطهای به سکونتگاههای شهری و روستایی در کشور، سبب شکلگیری نوعی از توسعه منطقهای متناسب با همین نگاه و رویکرد شده است. حال آن که با در نظر گرفتن روابط این دو سکونتگاه در برنامهریزی، میتوان روستاها را به عنوان یکی از مراکزاصلی تولید غذایی کشور و مکانی که سازنده اغلب شهرهای آینده است، مورد توجه قرار داده، از مشکلات مراکز شهری بزرگ کاسته و سکونتگاههای پیرامونی آنها را نیز تقویت نمود.در این میان مجموعه شهری مشهد با برخورداری از نقش فرامنطقهای زیارتی مشهد، مهاجرپذیری زیادی از سمت دیگر سکونتگاهها داشته و این موضوع بیش از هرچیز، رابطه بین شهر و روستا و تأثیر محسوس آنها بر توسعه یکدیگر را در این منطقه نشان میدهد. بر این اساس، این پژوهش برای بررسی روابط روستا شهری، دو نوع نظریه در حوزه ارتباط بین سکونتگاهها شامل نظریات سلسله مراتبی اندازه مبنا(مکان محور) و سلسله مراتبی شبکه مبنا(جریان محور) را مورد توجه قرار میدهد. در ابتدا به کمک دسته نخست نظریات، پس از تدوین شاخصهای مکانی، به روش تحلیل عاملی، با سطحبندی شهرها و روستاها، جایگاه هر سکونتگاه در مجموعه شهری مشخص میشود. دسته دوم نظریات شاخصهای بررسی روابط شهر و روستا شامل انواع روابط اقتصادی، خدماتی، سازمانی و جمعیتی را ارائه میدهد که وضعیت هر یک از طریق مصاحبه عمیق با ساکنان روستاها به دست میآید. به کمک اطلاعات این شاخصها و جمعبندی از تلفیق یافتههای مربوط به شاخصهای مکانی و جریانی به دست آمده، نوع توسعه شکل گرفته در مجموعه شهری مشهد مشخص شده و پس از آن روستاها برحسب موقعیتشان نسبت به کلانشهر و شهرها تقسیمبندی میشوند. در نهایت این پژوهش علل روابط روستا شهری کارآمد را مشخص میکند تا در برنامهریزی منطقهای و حرکت به سمت توسعه متوازن منطقهای مورد توجه قرار گیرد.
Keywords
