اثر قطع آبیاری و مواد ضدتعرق بر عملکرد و برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی لوبیا چیتی

Abstract

سابقه و هدف: ﻟﻮﺑﯿﺎ یکی از مهم‌ترین حبوبات می باشد که در بسیاری از کشورهای درحال توسعه به‌عنوان یکی از منابع تأمین‌کننده پروتئین انسان است. تنش خشکی نیز از عوامل محدودکننده رشد و تولید گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک بوده که موجب کاهش عملکرد در گیاهان به‌ویژه بقولات شده است. کاربرد مواد ضدتعرق ابزاری مؤثر در راستای تنظیم تعرق با هدف حفظ آب در گیاهان می‌باشد. هدف از پژوهش حاضر مقایسه آثار مواد ضد‌تعرق در شرایط قطع آبیاری بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه لوبیا چیتی رقم کوشا بود.مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر به صورت کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1398 و 1399 در مزرعه زراعی واقع در شهرستان خوی انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری در دو سطح؛ آبیاری نرمال (آبیاری طبق عرف محلی) و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه‌ها در کرت‌های اصلی و محلول‌پاشی مواد ضد‌تعرق در هشت سطح در کرت‌های فرعی شامل: اسید‌سالیسیلیک (5/0 درصد)، فنیل مرکوریک استات (100 میکرومولار)، اسید‌ جیبرلیک (150 میکرومولار)، سیتوویت (۲ درصد)، کیتوزان (5/0 درصد)، روغن کرچک (6 درصد)، صمغ عربی (5/0 درصد) و آب مقطر (شاهد) بود. صفات اندازه‌گیری شده در آزمایش شامل ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد‌دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیستی، درصد پروتئین دانه، محتوای نسبی آب و میزان پرولین بود.یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر قطع آبیاری بر تعداد غلاف در بوته، وزن صد‌دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیستی، درصد پروتئین، محتوای نسبی آب و میزان پرولین برگ لوبیا معنی‌دار بود. مواد ضد‌تعرق نیز به ‌غیر از تعداد دانه در غلاف بر سایر صفات اثر معنی‌داری داشت. اثر متقابل قطع آبیاری و مواد ضد‌تعرق در صفات تعداد دانه در غلاف و درصد پروتئین دانه معنی‌دار بود. برهم کنش سه گانه سال، قطع آبیاری و مواد ضد‌تعرق بر تعداد غلاف در بوته و وزن صد‌دانه معنی‌دار بدست آمد. در شرایط قطع آبیاری، مواد ضد‌تعرق عملکرد دانه را افزایش داده و بیشترین عملکرد دانه در تیمار اسید‌سالیسیلیک حاصل شد که در مقایسه با تیمار شاهد ۱/41 درصد افزایشی بود.نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد با اعمال یک مرحله محدودیت آبیاری و مصرف مواد ضد‌تعرق در مناطقی که در انتهای فصل رشد با مشکل کمبود آب مواجه می‌باشند، این عمل با بهبود برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی از جمله کاهش میزان پرولین و افزایش محتوای رطوبت نسبی برگ و عملکرد زیستی، می‌تواند به‌طور مؤثری، شیب کاهش عملکرد لوبیا چیتی را در شرایط تنش خشکی کاهش دهد. بنابراین در مناطقی که با کمبود آب مواجه هستند، بخصوص به دلیل همزمانی محدودیت منابع آبی و اوج مصرف در سایر محصولات کشاورزی که موجب فشار روانی بر کشاورزان در مقابله با مشکل کم‌آبی می‌گردد، با استفاده از مواد ضد‌تعرق به عنوان ابزار کارآمد و با حذف یک مرحله آبیاری در پایان فصل رشد می‌توان تا حدودی کاهش خسارت ناشی از کمبود آب را جبران نمود.

Keywords

• اسید‌سالیسیلیک
• تنش کم‌آبی
• عملکرد دانه
• محتوی نسبی آب