O obecności dzieła św. Teofana Rekluza w polskiej refleksji

Abstract

Św. Teofan Rekluz (Gieorgij Goworow, zm. 1894) zapamiętany został przez teologów i badaczy dzięki swym oryginalnym, ale mieszczącym się w tradycji rosyjskiego hezychazmu, pismom ascetyczno-moralnym. Ten biskup i święty był także autorem monumentalnego, pięciotomowego rosyjskiego wydania Filokalii (Dobrotolubija). Jego droga duchowa wiodła od pracy naukowej w Seminarium Duchowym, poprzez funkcję biskupa tambowskiego i szackiego aż do życia zamkniętego w Pustelni w Wyszy. Uważa się go zarówno za teoretyka, jak i praktyka życia ascetycznego opartego na wschodniej tradycji duchowej. Cała jego nauka i pouczenia związane były z modlitwą Jezusową, rolą serca w modlitwie i hezychazmem. W pracy Słowo o modlitwie twierdził, że „sprawa modlitwy w życiu chrześcijańskim jest najważniejsza”. Dążenie serca do Boga powinno być celem człowieka; nie zawsze jest to łatwe, ale dzięki wytrwałości każdy może cel ten osiągnąć. Święty Teofan uczył, jak wejść w dialog modlitewny z Bogiem. Jednym z najważniejszych ćwiczeń duchowych było, według niego, kształtowanie serca – środkiem do celu była tu pobożność i zwrócenie umysłu ku Bogu. Dzieło tego teologa jest znane w Polsce nie tylko w środowisku prawosławnym, ale także katolickim, gdzie powstała nawet monografia na jego temat (Jan Pryszmont). Mimo to czuje się pewien niedosyt – istnieją jedynie dwa przekłady jego pism oraz kilkanaście rozproszonych artykułów. W artykule przedstawiam twórczość św. Teofana w kontekście rosyjskiego hezychazmu, wskazuję także te jej aspekty, które najbardziej interesują polskich badaczy oraz kreślę perspektywy możliwego rozwoju badań nad myślą teologa.

Keywords

• teofan rekluz
• święty z wyszy
• filokalia
• jan pryszmont
• piotr nikolski
• teologia prawosławna