İklim Değişikliğinin Gelişmişlik ve Bölgesel Farklılıklar Bağlamında Tarımsal Katma Değer Üzerine Etkisi: Akdeniz Ülkeleri Üzerine Bir Panel Veri Analizi

Abstract

Dünya genelinde önemli bir sorun haline gelen iklim değişikliği, ülkelerin ekonomilerini tehdit eden konuma ulaşmıştır. İklim değişikliğinde meydana gelen değişimler tarım, sağlık, çevre ve ekonomi gibi faktörleri olumlu ya da olumsuz yönde etkileme potansiyeline sahiptir. İklimde meydana gelen değişim, sıcaklık ve yağışta değişikliğe neden olmakta ve bunun sonucu aşırı sıcaklık ve aşırı yağış durumları ortaya çıkmakta ve tarımsal üretim bundan önemli ölçüde etkilenebilmektedir. Bu durumda tarımsal katma değer azalarak ekonomik büyümenin olumsuz etkilemesine neden olmaktadır. İklim değişikliği, ekonomik büyümeyi doğrudan değil dolaylı olarak etkileyebilir. Bazı ülkeler sahip oldukları coğrafya ve gelişmişlik düzeyine bağlı olarak iklim değişikliğine daha kolay uyum sağlayarak bu durumdan daha az etkilenirken, bazıları ise iklim değişikliğine uyum sağlamakta zorlanmakta ve ondan daha olumsuz etkilenebilmektedir. Bu çalışmanın amacı, iklim değişikliğinin tarımsal katma değer üzerindeki etkisini 16 Akdeniz ülkesinin gelişmişlik düzeyleri ve bölgesel farklılıklarını da dikkate alarak analiz etmektir. Panel veri analizi yönteminin kullanıldığı çalışmada 1990-2019 arası yıllık verileri kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, bölgesel farklılık bağlamında Güneybatı Akdeniz ülkelerine kıyasla sıcaklığın tarımsal katma değer üzerindeki etkisi Kuzeybatı Akdeniz ve Kuzeydoğu Akdeniz bölgesi ülkelerinde daha olumsuz iken, Güneydoğu Akdeniz bölgesi ülkelerinde ise daha az olumsuz etkiye sahiptir. Gelişmişlik düzeyleri bağlamında orta insani gelişme endeksine sahip ülkelere göre sıcaklığın tarımsal katma değer üzerindeki etkisi çok yüksek insani gelişme endeksi ekonomiler de daha az ve olumlu yönde seyretmektedir.