تولید گیاهان زراعی (Dec 2022)
غربال ژنوتیپهای برتر جو با استفاده از شاخص‌های مختلف انتخاب مبتنی بر چند صفت
Abstract
سابقه و هدف: شناسایی ژنوتیپ‌هایی که عملکرد بالا را در بسیاری از صفات ترکیب می‌کنند، یک کار چالش برانگیز بوده است. با توجه به اینکه شاخص‌های انتخاب چند صفتی مبتنی بر مدل‌های خطی بوده و وجود چند خطی و دادن ضریب‌های وزنی دلخواه، ممکن است دستاوردهای ژنتیکی را از بین ببرد، از اینرو بکارگیری روش-های جدید گزینشی جهت انتخاب ژنوتیپهای برتر بر اساس صفات مختلف می‌تواند بر معایب شاخص‌های خطی کلاسیک غلبه کند. هدف از این تحقیق در ابتدا انتخاب ژنوتیپهای برتر بر اساس عملکرد دانه و تعدادی از صفات مورفو-فنولوژیک و در نهایت مقایسه شاخص‌های مختلف انتخاب ژنوتیپهای ایده‌آل بود.مواد و روش‌ها: به‌منظور ارزیابی تعدادی از لاین‌های خالص جو با استفاده از شاخص‌های گزینش چند صفتی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب، دو آزمایش یک ساله در سال‌های زراعی (1398-1396) و یک آزمایش دو ساله (1400-1398) انجام شد. آزمایش سال اول شامل 108 لاین خالص جو بود که به‌صورت طرح حجیم شده آگمنت اجرا و از بین این لاین‌ها در سال دوم 34 لاین برای منطقه داراب انتخاب شدند که لاین‌های انتخابی به‌صورت دو آزمایش مجزای 1 و 2 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. سپس 11 لاین برتر انتخاب شدند و به‌همراه 6 لاین دیگر که در مناطق زابل و مغان برتر بودند انتخاب و در یک آزمایش دو ساله مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش دو ساله به‌صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در سه تکرار اجرا شد. برای انتخاب ژنوتیپهای برتر در سال اول از شاخص SIIG، در سال دوم از شاخص MGIDI و در سال‌های سوم و چهارم از شاخص-های MGIDI، FAI-BLUP، SIIG و اسمیت-هیزل استفاده شد. روش‌های آماری مورد استفاده شامل تجزیه واریانس جداگانه برای سال‌های اول و دوم، تجزیه واریانس مرکب (سال‌های سوم و چهارم)، محاسبه پارامترهای ژنتیکی توسط روش REML (سال‌های سوم و چهارم) و محاسبه شاخص‌های مختلف MGIDI، FAI-BLUP، SIIG و اسمیت-هیزل بود.یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس آزمایشات دوساله (1400-1398) نشان داد اثر سال برای همه صفات به‌جزء ارتفاع بوته معنی‌دار بود. اثر ژنوتیپ برای همه صفات به‌جزء عملکرد دانه معنی‌دار شد و از طرفی برهمکنش ژنوتیپ × سال تنها برای عملکرد دانه در سطح احتمال 5 درصد معنی‌دار شد. برآورد وراثت‌پذیری عمومی بر اساس میانگین ژنوتیپ‌ها برای همه صفات به‌جزء عملکرد دانه بالا بود و به‌ترتیب از 491/0 تا 917/0 برای طول دوره پر شدن دانه و وزن هزاردانه متغیر بود. میزان دقت گزینش ژنوتیپ‌ها در همه صفات مورد بررسی به‌جزء عملکرد دانه بالا بود. شاخص اسمیت-هیزل، سه ژنوتیپ شماره‌ی G7، G2 و G15 را بهعنوان برترین ژنوتیپ‌ها انتخاب کرد. در شاخص فاصله ژنوتیپ-ایدئوتیپ چند صفتی (MGIDI) ژنوتیپهای شماره‌ی G15، G2، G16 و G20 بهعنوان برترین ژنوتیپ‌ها انتخاب شدند. ژنوتیپهای G14، G8 و G18 با استفاده از شاخص تحلیل عاملی و طراحی ایدئوتیپ از طریق پیش‌بینی نااریب بهترین خط (FAI-BLUP) جزء ژنوتیپهای برتر بودند. بر اساس نتایج شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل SIIG))، ژنوتیپهای شماره‌ی G20، G17، G19 و G15 به‌ترتیب با بیش‌ترین مقدارSIIG جزو ژنوتیپهای برتر بودند. نتایج همبستگی بین صفات مورد بررسی و شاخص‌های MGIDI، FAI-BLUP، SIIG نشان داد که به‌جزء FAI-BLUP دو شاخص دیگر همبستگی معنی‌داری با عملکرد دانه دارند. در بین شاخص‌ها، FAI-BLUP با هیچ‌کدام از شاخص‌ها همبستگی معنی‌داری نداشت.نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج بررسی شاخص‌های مختلف نشان داد که در شرایط این تحقیق هیچ‌کدام از شاخص‌ها برتری چندانی نسبت به یک‌دیگر نشان ندادند و بنابراین در نهایت ژنوتیپ G15 که براساس بیشتر شاخص‌ها (به‌جزء FAI-BLUP ) ژنوتیپ ایده‌آل بود و ژنوتیپ G14 (ژنوتیپ انتخابی توسط شاخص FAI-BLUP) به‌علت زودرس‌تر بودن و عملکرد دانه بالا، بهعنوان ژنوتیپهای برتر در این تحقیق برای کشت و معرفی در داراب و مناطق جنوبی کشور که آب و هوای مشابهی با داراب دارند، پیشنهاد شدند.
Keywords
