Figür ve Mekân İlişkisi: Matiate Şehri Örneği

Abstract

Çalışmada hamsa figürü ve mekân ilişkisi ışığında Matiate Yeraltı Şehri A-10 yapısının işlevinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Yapı Midyat ilçesinde konumlanmaktadır. Bu alanda 2021 yılında kazı ve belgelendirme çalışmaları yapılmıştır. Matiate yerleşimine ilişkin en erken kayıtlara MÖ 900 yıllarına tarihlenen Assur yazılı kaynaklarından ulaşılmaktadır. Yapılan çalışmalarda a-10 mekanının iki kullanım evresine sahip olduğu anlaşılmaktadır. Yapı, ilk evresinde üzüm işliği olarak kullanım görmüştür. Buna karşın ikinci kullanım evresinde ise, dini bir karaktere bürünmüştür. Hamsa figürü genel olarak bir elin beş parmağını temsil etmektedir. Toplumlar arasında dini perspektifte karşılaşılan bir semboldür. Gerek Müslümanlar gerekse de Museviler arasında dini karakterler ile ilişkilendirildiği bilinmektedir. İslamiyet’te Fatıma’nın, Hristiyanlıkta ise, Meryem’in elini temsil etmektedir. El sembolü dini karakterlerin yanı sıra İslamiyet’te beş şart esasını, Hristiyanlıkta ise Tora’nın beş kitabını sembolize etmektedir. Burada gerçekleştirilen mimari analizler ile hamsa figürünün ikinci kullanım evresi ile ilişkili olduğu saptanmıştır. İkinci kullanım evresinde var olan işliğin arınma havuzuna dönüştürüldüğü, güneye duvar örülerek pencere açıldığı, zemine ahşap masa ayaklığı konumlandırıldığı görülmektedir. İkinci kullanım evresinde dini bir karakter kazanan mekân ve hamsa figürü ilişkisi burasının Yahudilere ait bir ibadet merkezi olasılığını ortaya çıkarmıştır.

Keywords

• underground city
• figure of hamsa
• symbol
• belief
• yeraltı şehri
• hamsa figürü
• sembol
• i̇nanç