بررسی عوامل مؤثر بر تغییرات سطح آب‌ زیرزمینی و افت آبخوان در دشت اردبیل

Abstract

محدودیت پتانسیل آب زیرزمینی در آبخوان آبرفتی دشت اردبیل و عدم توجه به میزان برداشت مجاز و توسعه­ ی روز افزون مصارف کشاورزی، شرب، صنعت، بهره­‌برداری ناموزون و نامتناجس، عدم جایگزینی آن از طریق ریزش‌­های جوی به دلیل مواجه ‌شدن با سال‌­های کم­‌آبی و خشک، موجب گردیده که آبخوان دشت اردبیل با افت سطح و در نتیجه کاهش حجم مخزن مواجه شود. این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر افت و تغییرات سطح آب­‌های زیرزمینی دشت اردبیل در دو مقطع زمانی 1995 تا 2005 و 2005 تا 2015 انجام گرفت. برای انجام پژوهش حاضر، از داده­‌های بارش ماهانه ایستگاه­ های هواشناسی اردبیل، نیارق، نمین، آبی بیگلو، هیر، سامیان واقع در داخل دشت اردبیل در طول آماری 20 ساله (1995-2015) و داده‌های ماهانه ارتفاع سطح ایستابی تعداد 24 حلقه چاه پیزومتری برای دشت انتخاب شد. برای تهیه ­ی نقشه ­ی کاربری اراضی در دو دوره­ ی زمانی، تصاویر سنجنده ­های OLI و TM ماهواره لندست مربوط به خرداد ماه 1993، 2005 و 2015 استفاده شد. نتایج بررسی تغییرات سطح کاربری اراضی در طول سال­های 1993، 2005 و 2015 در دشت اردبیل نشان داد کاربری­ های زراعت آبی به ترتیب با 26/48156، 66/50678 و 68/58356 هکتار بیشترین سطح و پهنه ­ی آبی به ترتیب با 75/168، 65/88 و 95/380 هکتار کمترین سطح را داشتند که نشان از دخالت بالای اراضی کشاورزی در افت سطح ایستابی اراضی کشاورزی در دشت اردبیل می­باشد. در نهایت بررسی روند تغییرات چاه‌­های پیژومتری نشان داد در دشت اردبیل حداکثر تراز سطح ایستابی (1437 متر) مربوط به قسمت­‌های جنوب دشت اطراف اراضی-نوشهر-کرگان و حداقل تراز (1300 متر) مربوط به اطراف روستای خلیفه ­لو شیخ می‌­باشد. مطابق با نقشه ­ی پراکنش چاه ­ها، بیشترین تراکم چاه ­ها در منطقه ­ی شرقی و مرکزی دشت بوده است.

Keywords

• آب زیرزمینی
• کاربری اراضی
• چاه‌‌های پیزومتری
• سطح ایستابی
• دشت اردبیل
• استان اردبیل