واکنش عملکرد و صفات فیزیولوژیک عدس (Lens culinaris L.) به کودهای شیمیایی فسفری و زیستی در شرایط متفاوت رطوبتی

Abstract

مطالعات مختلف در نواحی خشک و نیمه‌خشک نشان داده‌ که کاربرد کودهای فسفری تحت شرایط تنش آب تولید گیاهان زراعی را افزایش می‌دهد. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و اثر کودهای شیمیائی فسفری و زیستی بر عملکرد دانه و صفات فیزیولوژیک عدس (Lens culinaris L.) (رقم زیبا)، آزمایشی به صورت کرت خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج) در سال زراعی 1394-1393 انجام شد. عامل اصلی شامل سه سطح آبیاری (آبیاری پس از 70 (آبیاری معمول)، 100 (تنش خفیف خشکی) و 130 (تنش شدید خشکی) میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و عامل فرعی شامل نوع کود {شاهد بدون کود؛ 100 درصد کود شیمیایی فسفری (از منبع سوپر فسفات تریپل به میزان 50 کیلوگرم در هکتار)؛ کود زیستی؛ و تلفیقی از 50 درصد کود شیمیایی فسفری (25 کیلوگرم در هکتار)+کود زیستی (حاوی دو سویه‌ 93 و 187 سودوموناس پوتیدا همراه با ازتوباکتر)}بود. کود زیستی مورد استفاده در تیمارهای مربوطه به صورت تلقیح پیش کاشت استفاده شد. در این بررسی صفات تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، درصد پروتئین دانه، میزان پرولین، محتوی رطوبت نسبی برگ و کلروفیل کل مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برهمکنش آبیاری در نوع کود روی عملکرد دانه معنی‌دار بود (5%p< ) و بیشترین میزان عملکرد دانه عدس (1404 کیلوگرم در هکتار) از تیمار برهمکنش آبیاری معمول و کود تلفیقی تولید شد. همچنین استفاده از کود تلفیقی (50 درصد کود شیمیایی فسفری+ کود زیستی) در تنش خشکی شدید عملکرد دانه بیشتری را نسبت به سایر تیمارهای کودی تولید نمود. اثر متقابل آبیاری در نوع کود روی صفات محتوای رطوبت نسبی، میزان کلروفیل کل و پرولین معنی‌دار بود (1%p<). از نظر صفت محتوی رطوبت نسبی برهمکنش آبیاری معمول و کود زیستی (63/85 درصد)، از نظر میزان کلروفیل کل برگ برهمکنش آبیاری معمول و 100 درصد کود شیمیایی فسفری (517/1 میلی‌گرم در گرم برگ تر برگ) و از نظر میزان پرولین برهمکنش تنش خشکی شدید و 100 درصد کود شیمیایی فسفری (372/3 میلی‌گرم در گرم برگ تر برگ) بیشترین مقدار را داشتند. نتایج ضرایب همبستگی مشخص نمود عملکرد محصول همبستگی مثبت و معنی‌داری با تعداد غلاف در بوته (825/0) و محتوای رطوبت نسبی (630/0) و همبستگی منفی و معنی‌داری با درصد پروتئین دانه (609/0 -) و میزان پرولین (638/0 -) داشت. در کل می‌توان از دیدگاه کاهش مصرف کود شیمیایی به منظور حفظ محیط زیست و پایین آوردن هزینه‌های اقتصادی، سطح 50 درصد کود شیمیایی فسفری به همراه کود زیستی برای گیاه عدس توصیه کرد.

Keywords

• تنش خشکی
• رطوبت نسبی برگ
• عملکرد دانه عدس
• کود زیستی
• کلروفیل و میزان پرولین