پژوهش‌های حفاظت آب و خاک (Jan 2016)
ارزیابی پتانسیل خطرپذیری آلودگی فلزات سنگین در خاک‌های مرکزی استان زنجان بر اساس شاخص‌های آلودگی
Abstract
مطالعه حاضر با هدف تعیین غلظت زمینه‌ای فلزات سنگین و آلودگی حاصل از آنها با استفاده از شاخص‌های آلودگی در منطقه‌ای به وسعت 2000 کیلومتر مربع در اراضی مرکزی استان زنجان انجام گرفت. نمونه‌برداری خاک سطحی بر اساس روش شبکه‌بندی و کاملاً تصادفی (241 نمونه از عمق 0 تا 10 سانتی‌متر) انجام پذیرفت. برای تعیین مقدار زمینه‌ای فلزات، از میانگین هندسی نمونه خاک‌های مناطق طبیعی و بکر استفاده گردید (53=N) و مقدار آن برای آهن، منگنز، کبالت، کروم، نیکل، مس، روی، سرب و کادمیم به ترتیب16509،4/628، 2/24، 0/20، 7/40، 0/27، 8/91، 8/57 و 25/0 میلی‌گرم برکیلوگرم بدست آمد. میانگین فاکتور غنی‌شدگی برای کادمیم، روی، سرب، مس، نیکل، کروم، کبالت و منگنز به ترتیب 20/4، 16/2، 69/1، 64/1، 19/1، 17/1، 04/1 و 02/1 محاسبه گردید که بالاترین مقادیر آن برای کادمیم، روی، سرب و مس به ترتیب با میانگین 07/12، 26/5، 82/4 و 47/3 در کاربری شهری اتفاق افتاده است. شاخص زمین-انباشتگی برای عناصر مختلف در تمام نمونه‌ها مقادیر منفی بدست آمد. البته در کاربری شهری شاخص زمین‌انباشتگی سرب، روی، کادمیم و مس بیشتر از صفر بود. بالاترین شاخص آلودگی مربوط به کادمیم و روی در کاربری‌های اراضی کشاورزی، مرتع و شهری به ترتیب 01/3 و 83/1، 33/3 و 60/1 و 86/9 و 35/4 بود. همچنین کمترین مقدار شاخص آلودگی در تمام کاربری‌ها برای آهن، منگنز، کبالت و کروم مشاهده شد. میانگین پتانسیل خطر زیست‌محیطی در کاربری کشاورزی 09/114، مرتع 08/122 و شهری 62/339 می‌باشد که با توجه به آن، کاربری شهری پتانسیل خطر زیست-محیطی بالایی برای ساکنان دارد.
