تحلیل استعاره‌های مربوط به حوزة بیماری و شفا در ناداستان از قیطریه تا اورنج‌کانتیاثر حمیدرضا صدر

Abstract

لیکاف ضمن به چالش‌کشیدن تلقی سنتی از استعاره، بر این نکته تأکید ورزید که پایة تفکر انسان، استعاری است و ذهن انسان به‌شکل ناخودآگاه برای درک مفاهیم انتزاعی، از امور محسوس بهره می‌جوید. یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی که ذهن و زبان به‌جای بیان مستقیم، دست‌به‌دامن تصاویر استعاری می‌شود، موضوعات مربوط به حوزة شفا و بیماری است. بیماران، همراهان آنان و حتی پزشکان به دلیل تجارب پیچیدة مربوط به بیماری به‌ویژه بیماری‌های لاعلاج، خواسته یا ناخواسته از زبان استعاری در این زمینه بهره می‌جویند. موضوعی که نه‌تنها در جریان مفاهمة بیمار با دیگران اثرگذار است، بلکه این امکان را نیز فراهم می‌آورد که با دستکاری در نظام استعاری این حوزه، شیوة مواجهة بیمار و اطرافیان با بیماری نیز اصلاح گردد. درهمین‌راستا در این پژوهش تلاش شده است تا کتاب «از قیطریه تا اورنج‌کانتی» که دربردارندة تجربة زیستة حمیدرضا صدر-نویسندة اثر- از بیماری سرطان است، به شیوة تحلیلی-توصیفی و با محوریت تصاویر مربوط به حوزة بیماری و شفا بررسی شود. برای انجام پژوهش تمامی تصاویر مربوط به موضوع با فراوانی 189 تصویر شناسایی شد و ازاین‌میان 101 نمونه که شامل تصاویر دربردارندة ارزش‌گذاری‌ها راوی دربارة بیماری بود تحلیل گردید. نتایج نشان می‌دهد استعاره‌های با محوریت بیماری به‌مثابه دشمن، هیولا، رقابت ورزشی، فرماندة بی‌رحم، زندان، عنصر گدازنده، اوباش، همدم، عنصر فروبرنده، عنصر لِه‌کننده، پرتگاه و طوفان به‌ترتیب، بیشترین فراوانی را در متن دارند. تصاویری که در تمامی آنها تلقی و ارزشگذاری منفی راوی نسبت به بیماریآشکار است. موضوعی که باعث فرسایش هرچه‌بیشتر روانی و جسمی بیمار شده است.

Keywords

• استعاره مفهومی
• طرحواره
• جورج لیکاف
• حمیدرضا صدر
• از قیطریه تا اورنج‌کانتی