Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Apr 2018)
İbn Cüzey’in et-Teshîl li ‘Ulûmi’t-Tenzîl Adlı Tefsîri’nin Mukaddimesinde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü Konuları
Abstract
Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Cüzey el-Kelbî el-Gırnâtî (ö. 741/1340), et-Teshîl li-‘ulûmi’t-tenzîl adlı tefsîrinde Taberî’nin (ö. 310/923) el-Câmi’u’l-beyân’ı, İbn Atıyye’nin (ö. 541/1147) el-Muharraru’l-vecîz’i ve Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) el-Keşşâf’ından istifâde etmiştir. İbârelerinin kısalığı, tekrarlardan kaçınması ve gereksiz uzatmalara girmemesi yönüyle bu tefsir, muhtasar tefsirlerden kabul edilmektedir. Bu tefsîri ön plana çıkaran hususlardan biri de Kur’ân ilimleri ve tefsîr usûlü ile ilgili mühim bilgiler ihtivâ eden iki mukaddimesinin bulunmasıdır. Bu mukaddimelerin ilkinde İbn Cüzey, tefsîrinde takip edeceği metotları ayrıntılı bir şekilde izah etmiş; Kur’ân’ın ana konuları, Kur’ân tarihi, müfessirlerin tabakaları ve ihtilaf sebepleri gibi mevzular üzerinde durmuştur. Bunun dışında tefsir, kıraat, nahiv, fesâhat, beyân, belâgat, ahkâm, kasas, tasavvuf, usûlü’d-dîn, usûlü’l-fıkh, nâsih-mensûh, i’câzu’l-Kur’ân, fedâilü’l-Kur’ân vb. alanlarda faydalı bilgiler vermiştir. Tefsîrin ikinci mukaddimesi ise bir lûgat kitabını andırmaktadır. İbn Cüzey burada, Kur’ân’da birçok defa geçen; anlaşılması zor veya manası müphem olan kelimeleri Arapça alfabetik sıraya göre açıklamıştır.
