زمینه‌های ارتباط و دلایل مشکلات در مناسبات ایران و افغانستان(1324-1344ه.ق)

Abstract

روابط و مناسبات مرزی ایران و افغانستان در سال­های 1324-1344ه.ق دارای فراز و نشیب­های بسیاری بود. این افت‌وخیزها دلایل متعددی داشت که ریشة بسیاری از مشکلات کنونی دو کشور نیز محسوب می‌شود. عامل اصلی این مسائل، جدایی افغانستان از ایران بود. تحرک­های جمعیتی مهم­ترین معلول این فضا، خود محملِ گره­هایِ کور دیگری شد که می­توان به مهاجرت بخش­هایی از جمعیت شهرنشین غرب افغانستان و قبایلی از هزاره­ به­واسطه موج تکفیر علیه آن‌ها اشاره کرد. عبور غیرقانونی افراد و ایلات مرزیِ افغانستان، که گاهی به سرقت و ناامنی در مناطق مرزی ایران منجر می­شد و نیز جریان قاچاق اسلحه، روی دیگرِ سکة تحرکات جمعیتی بود. همچنان‌که انتقال بخشی از مشکلات داخلی افغانستان مانند جریان فتاوای جهاد علیه انگلیس و بیماری­های واگیردار در همین بستر رخ نمود. در کنار عامل اصلی یعنی جدایی افغانستان، مدیریت سیاست ­خارجی افغانستان که به موجب عهدنامة گندمک در اختیار انگلستان بود نیز در آشفتگی مناسبات مؤثر بود. مدیریت غیربومی سیاست­ خارجی در افغانستان، حل معضلات را در بسیاری مواقع ناممکن می­کرد. شرایط آشفتة ایران و خراسان در سال­های1324-1344ه.ق نیز به عنوان عامل مکمل، این مسائل و تنش­ها را پیچیده­تر ساخت. پس از مشروطه، انسجام امور از میان رفته بود و حکام خراسان با شورش­های شهری و قبیله­ای فراوانی روبه‌رو بودند. در پی این تحرکات، توجه و ارادة لازم برای تأمین امنیت مرزها و حل مسائل پیش‌آمده شکل نمی­گرفت.

Keywords

• ایران
• افغانستان
• مرز
• تنش‌های مرزی
• قاچاق اسلحه
• مهاجرت