İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Dec 2020)
16. Yüzyıl Osmanlısında Kur’ân Okuma Karşılığı Ücret Alma Tartışmaları: Birgivî Zeyrekzâde Örneği
Abstract
Bir vakıf medeniyeti olarak tarif edilen Osmanlı devletinde XV. asırdan devletin yıkılışına kadar varlığını sürdüren vakıf çeşitlerinden biri de para vakıflarıdır. Para vakıflarının türleri arasında Kur’ân-ı Kerîm okunması için kurulan vakıflar da yer almaktadır. Diğer vakıflar gibi bu tür vakıflar da Osmanlı Devletinin sonuna kadar faaliyetlerini sürdürmüş, beraberinde konu hakkındaki tartışmalar da devam etmiştir. Ücret karşılığı Kur’ân okuma konusunu ele alan eserlerden biri Birgivî Mehmed Efendi (ö. 981/1573) tarafından yazılan İnkazü’l-hâlikîn adlı risaledir. Ücret karşılığı Kur’ân okumanın caiz olmadığı görüşü savunulan bu risale günümüz araştırmacıları tarafından bilinen ve hakkında çalışmalar bulunan bir eserdir. Bu eser sadece günümüzde değil yazılmasının akabinde de ilmî münakaşalara konu olmuş bir çalışmadır. Mesela Zeyrekzâde Emrullah el-Hüseynî tarafından yazılan Risâle fî cevâzi ahzi'l-ücreti li-kıraeti'l-Kur’ân adlı eser Birgivî’nin risalesine reddiye olarak kaleme alınmıştır. Ayrıca Zeyrekzâde’nin bu eseri ücret karşılığı Kur’ân okumanın caiz olduğu görüşünü delilleri ile birlikte genişçe ele alan nadir eserlerden biridir. Bu çalışmada her iki müellifin görüşleri mukayeseli olarak ele alınacaktır. Ancak burada iki müellifin değindiği muhtelif hususlar değil yalnızca ortak olarak ele aldıkları konulara ve meselelere değinilecektir. Bunda da amaç sosyal zemini olan fıkhî bir meseleyi ele almadaki farklılığı münakaşa etmektir.
Keywords
