بررسی اثرات تنش خشکی و محلول‌پاشی با اسیدآبسیزیک بر عملکرد، ویژگی‌های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی اسطوخودوس (Lavandula angustifolia cv. Organic Munstead)

Abstract

سابقه و هدف: گیاه دارویی اسطوخودوس با دارا بودن پتانسیل اقتصادی و زینتی و کاربرد زیاد آن در صنایع آرایشی-بهداشتی و دارویی، در سراسر جهان کشت می‌شود. خشکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان در سرتاسر جهان و شایع‌ترین تنش محیطی است. به‌طور کلی، خشکی از این جهت به عنوان اصلی‌ترین عامل محیطی محسوب می‌شود که سبب اختلال در وضعیت آب و اثرگذاری کلیدی بر فرآیندهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه می‌گردد. در پاسخ به تنش‌های محیطی، اسیدآبسیزیک (ABA) نقش مهمی در راه‌اندازی و هماهنگی بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی در کاهش تنش اکسیداتیو دارد. باتوجه به این‌که خشکی و کم‌آبی در ایران همواره از مهمترین مسائل و مشکلات کشاورزی است و از طرفی به دلیل خصوصیات دارویی منحصر به‌فرد گیاه اسطوخودوس پژوهش حاضر، به‌منظور بررسی عملکرد، ویژگی‌های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی اسطوخودوس (Lavandula angustifolia cv. Organic Munstead) در شرایط رژیم‌های آبیاری و کاربرد اسیدآبسیزیک با هدف درک چگونگی القای تحمل به خشکی اجرا گردید.مواد و روش‌ها: به‌‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و کاربرد اسیدآبسیزیک بر برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی اسطوخودوس (Lavandula angustifolia cv. Organic Munstead) آزمایشی گلدانی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده تولید گیاهی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال‌های زراعی 97-1396 به‌اجرا درآمد. فاکتور اول آزمایش رژیم آبیاری در چهار سطح (100-90، 80-70، 60-50 و 40-30 درصد ظرفیت ‌زراعی) و فاکتور دوم محلول‌پاشی اسیدآبسیزیک در سه سطح (صفر، 15 و 30 میکرومولار در لیتر) بودند. صفات مورد‌ارزیابی عبارت از وزن تازه و خشک گیاه، شاخص سطح برگ، پرولین، فنل‌کل، فلاونوئیدکل، فعالیت آنتی‌اکسیدانیDPPH ، کارتنوئید، قند‌های محلول و محتوای نسبی آب برگ بودند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که افزایش سطح خشکی سبب افزایش معنی‌دار فنل (42/151 میلی‎گرم بر گرم وزن خشک) و کارتنوئید (32/46 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) در مقایسه با شاهد شد. به‌همین ترتیب اسیدآبسیزیک نیز بر تمامی صفات مورد بررسی به‌جز فنل و کارتنوئید اثر معنی‌دار (سطح معنی‌داری یک‌درصد) داشت. همچنین اثر متقابل خشکی و کاربرد اسیدآبسیزیک به‌جز برای فنل و کارتنوئید برای سایر صفات مورد‌بررسی معنی‌دار بود به‌طوری که محلول‌پاشی30 میلی‌گرم در لیتر اسیدآبسیزیک به‌ترتیب در شرایط خشکی 40-30 و 60-50 درصد ظرفیت زراعی موجب افزایش 56/47 و 93/53 درصدی فعالیت آنتی‌اکسیدان‌ها و 20/55 و 72/65 درصدی قندهای‌محلول نسبت به شاهد شد. محلول‌پاشی 15 میکرومولار اسیدآبسیزیک در شرایط 40-30 درصد ظرفیت زراعی موجب افزایش 17/120 درصدی پرولین گردید. همچنین بیشترین میزان محتوای نسبی آب برگ (74/78 درصد) از برهمکنش 30 میکرومولار اسیدآبسیزیک در شرایط 100-90 درصد ظرفیت زراعی حاصل شد. نتیجه‌گیری: به‌طورکلی نتایج این آزمایش، کاربرد 30 میکرومولار در لیتر اسیدآبسیزیک را در شرایط خشکی با 40-30 و 60-50 درصد ظرفیت‌ زراعی به‌عنوان بهترین تیمار معرفی می‌کند، زیرا با مصرف کمتر آب و کاربرد اسیدآبسیزیک در شرایط تنش، می‌توان به سطوح بالاتری از اثربخشی اسیدآبسیزیک در القای تحمل به خشکی دست یافت.

Keywords

• پرولین
• فعالیت آنتی‌اکسیدانی
• فلاونوئید کل
• فنل ‌کل
• قندهای محلول