عملکرد رشد و پاسخ دفاعی نهال‌های گونۀ ون به تنش خشکی

Abstract

مطابق پیش‌بینی‌ها، خشکی در دهه‌های آینده احتمالاٌ به‌شدت افزایش خواهد یافت، بنابراین درک پاسخ‌های سازشی گونه‌های درختی که با این شرایط روبه‌رو می‌شوند اهمیت ویژه‌ای دارد. در این تحقیق تأثیر تنش خشکی بر پارامترهای ریخت‌شناسی، فیزیولوژی و بیوشیمیایی گونۀ جنگلی ون(Fraxinus excelsior L.) از گونه‌های بومی هیرکانی ارزیابی شده است. آزمایش در قالب طرح کاملاٌ تصادفی روی نهال‌های یکساله و چهار سطح تنش خشکی 25 درصد (تنش شدید)، 50 درصد (تنش متوسط)، 75 درصد (تنش خفیف) و 100 درصد ظرفیت زراعی (بدون تنش) انجام گرفت. نتایج نشان داد که خشکی، رشد و زی‌تودۀ نهال‌ها را کاهش داد. میزان افت در تیمار تنش شدید نسبت به تیمار شاهد در صفت ارتفاع نهال‌ها، زی‌تودۀ کل، سطح برگ و شاخص سطح ویژۀ برگ به‌ترتیب 6/47، 2/43، 1/77 و 1/38 درصد بود، ولی نسبت ریشه به اندام هوایی 8/44 درصد افزایش نشان داد. با افزایش شدت تنش میزان کلروفیل ‌کل، کلروفیل a، کلروفیل b و میزان کاروتنوئید کاهش جزئی و غیرمعنی‌داری نشان داد. محتوای نسبی آب نهال‌ها، افت 20/34 و 18/23 درصدی در تنش شدید و متوسط نسبت به تیمار شاهد داشتند. افزایش پرولین و مالون‌ دی‌آلدئید در تیمار تنش شدید نسبت به تیمار شاهد به‌ترتیب 8/93 و 06/165 درصد بود. در تیمار تنش خفیف و متوسط افزایش فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز 5 درصد و فعالیت آنزیم پراکسیداز به‌ترتیب 273 و 240 درصد مشاهده شد. داده‌های این تحقیق نشان می‌دهد که نهال‌های ون به کمک راهبرد اجتناب و تحمل خشکی مانند کاهش رشد و زی‌توده، افزایش نسبت ریشه به اندام هوایی، حفظ رنگیزه‌های فتوسنتزی و افزایش فعالیت‌های آنزیمی تا سطح تیمار 50 درصد ظرفیت زراعی توانایی سازش با شرایط کمبود آب را دارند و استفاده از این گونه برای جنگلکاری و احیای جنگل‌ها در مناطق در معرض خشکی توصیه می‌شود.

Keywords

• آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی
• شاخص ‌سطح ویژۀ برگ
• ظرفیت زراعی
• کم‌آبی
• ون