تحقیقات تاریخ اجتماعی (Feb 2023)
آسیابهای آبی: ساختاری اجتماعی - اقتصادی درمنطقه کوهستانی هورامان، طی دوره قاجار و پهلوی
Abstract
این مقاله به ساختار و عملکرد آسیابهای آبی در منطقه کوهستانی هورامان میپردازد. آسیابهای آبی با ساختاری فنی که زاییده دانش بومی و روشی هوشمندانه از گذشتگان است در راستای ایجاد تعادل بین نیازها و خواستههای جوامع انسانی با امکانات بالفعل و بالقوه موجود در محیطهای مختلف شکل گرفته است. با توجه به اینکه نان مهمترین خوراک مردمان گذشته بوده است، آسیاب و حرفه آسیابانی به واسطه ارتباط با معیشت، تغذیه و شیوه گردآوری غذا، بخشی از مطالعات حوزه تاریخ اجتماعی به شمار میرود. بنابراین با پژوهش در این موضوعات میتوان به نقش مهم و کارکرد آسیابهای آبی در عرصه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع محلی در گذشته آشنا شد. در این پژوهش سعی بر این است که به بررسی و مطالعه آسیابهای آبی منطقه هورامان به عنوان بخشی از فرهنگ مادی به جای مانده از ادوارقاجار و پهلوی پرداخته شود؛ و به این پرسش پاسخ دهد: آسیابهای آبی هورامان، طی دوران قاجار و پهلوی، چه نقشی در تداوم و تحول زیستی منطقه، به لحاظ ساختاراجتماعی – اقتصادی داشتهاند؟ روش پژوهش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر مطالعات میدانی، منابع محلی، تاریخ شفاهی بصورت مصاحبه با پژوهشگران بومی و اشخاصی که بصورت نسل در نسل شغل آسیابانی را به ارث بردهاند، صورت پذیرفته است. نتایج پژوهش نشان میدهد آسیابهای آبی هورامان با وجود اینکه در یک منطقه کوهستانی و صعبالعبور ایجاد شدهاند همواره علاوه بر عملکرد اصلی خود یعنی، آرد کردن غلات برای پختن نان، در معیشت و تداوم زیست در این منطقه به لحاظ اجتماعی و اقتصادی نقش ایفا کردهاند. بنابراین آسیابهای هورامان از یک سو نقش بی بدیلی در شکل دادن و تنظیم روابط اجتماعی جوامع درون منطقه و برون منطقهای داشته است. و از سوی دیگر به طور گسترده به بافت اجتماعی – اقتصادی جوامع هورامان که به دلیل کمبود زمین در منطقه کوهستانی، کشاورزی مناسبی نداشتهاند؛ کمک کرده است.
Keywords
