منظر (Mar 2021)
ظرفیت‌های منظر در تحقق مفهوم مشارکت در طرح‌های شهری
Abstract
در سال‌های اخیر پروژه‌های زیادی در سطح شهرها اجرا شده است که به دلایل زیاد علی‌رغم توانایی‌هایشان، تأثیر عمده‌ای در کیفیت محسوس شهر و داوری شهروندان از آن برجا نگذاشته‌‌اند و منظر شهری نابسامان امروز شهرها علی‌رغم تلاش‌های متولیان امر در افزایش کمی پروژه‌های آن، همچنان از بُعد کیفی و معنایی دارای مشکلاتی است که باعث ایجاد نارضایتی در مردم می‌شود. شاید بتوان گفت دلیل اصلی این مسئله، مدیریت‌محور بودن و عدم حضور و مشارکت واقعی مردم در این پروژه‌هاست. به‌نظر می‌رسد هرچه پروژه‌های شهری به عنوان «منظر» دیده شوند، باب مشارکت نیز بیشتر باز می‌شود. رویکرد منظرین می‌تواند تضمین مشارکت زیربنایی در پروژه‌های شهری باشد. بنابراین سؤال اصلی این پژوهش این است که چه ظرفیت‌های اختصاصی در رویکرد منظر وجود دارد که این رویکرد را جهت تحقق مفهوم مشارکت مناسب تلقی می‌کند؟ هدف از این پژوهش بررسی ارتباط نظری میان مفهوم منظر به عنوان مفهومی وابسته به مخاطب و مفهوم مشارکت، جهت لزوم و به‌کارگیری آن در تولید پروژه‌های شهری جهت افزایش کیفیت و رضایتمندی مخاطب از این پروژه‌هاست. در این پژوهش کیفی، ابتدا مفاهیم اصلی پژوهش (مشارکت و منظر) بررسی شده و سپس با استفاده از قیاس و استدلال منطقی، به بررسی ارتباط میان مشارکت و منظر و تعریف این پژوهش از مشارکت مورد نظر در منظر پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد در تعریف منظر ادراک مخاطب مهمترین و اساسی‌ترین رکن است، بنابراین تعریف منظر تعریفی اساساً از پایین به بالا و از نگاه مخاطب است. همین دیدگاه، اصلی‌ترین ظرفیت منظر در تحقق مشارکت را تبیین می‌کند، زیرا تعریف مشارکت نیز از دیدگاهی مردم‌محور نشأت می‌گیرد. در درجات بعدی مواردی چون تأثیرگذاری و تأثیرپذیری مستمر مخاطب از منظر، نقش فعالانۀ او در ساخت منظر و در نهایت منظر به‌مثابۀ موجودیتی دموکراتیک، اجتماعی و وابسته به مردم، از ظرفیت‌های دیگر منظر است که ارتباط آن را با مفهوم مشارکت نشان می‌دهد. در نهایت می‌توان گفت در صورتی که پروژه‌های شهری با رویکرد منظرین ساخته شوند، به دلیل اینکه ناگزیر به شناخت ذهن مردم هستند، مشارکت حداکثری تأمین شده و اساساً مشارکت مفهومی نهفته در منظر است.
Keywords
