Hrvatski Dijalektološki Zbornik (Jan 2009)
Iliri i Sloveni, a ne više Skjavoni: hrvatski govori u službi italijanskoga Risorđimenta
Abstract
U ovom radu se razmatra položaj Hrvata i, pre svega, hrvatskog jezika (uglavnom ikavskih dijalekata) u severnom delu Italije sredinom XIX. veka, za vreme Risorđimenta. Poznato je da je do prvih decenija XIX. veka preovladavao za Hrvate naziv Schiavi, Schiavoni i sl., sa raznim konotacijama. Do promene odnosa prema Hrvatima (i prema Slovenima uopšte), tj. prema hrvatskom jeziku i kulturi dolazi pre svega pod izravnim ili posrednim uticajem Ilirskoga preporoda, a u okviru risorđimentalnih koncepcija koje karakteriše demokratski odnos prema narodima. Od tog trenutka pa na dalje u Italiji se sve doslednije i sve neutralnije Hrvati nazivaju imenima kao Iliri ili Slavi. Razlog zbog koga nije došlo do upotrebe termina Croato stoji u činjenici što se tih godina, a posebno za vreme revolucionarnog dvogodišta 1848/1849, taj naziv poistovećivao sa pripadnikom austrijske vojske. A na primeru “drugorazrednih” italijanskih pisaca, onih koji su bili pod uticajem Macinija i Tomazea, kao i na osnovu priloženih dokumenata, razmatra se uloga hrvatskog jezika, a naročito ikavskih dijalekata, u upoznavanju italijanske kulturne javnosti sa kulturnim blagom južnih Slovena. Kao jezičko sredstvo borbe italijanskih patriota u Risorđimentu, hrvatski je jezik doprineo razvijanju poštovanja sastavnica kulturnog identiteta Hrvata.
