Język w procesie kształtowania wrażliwości emocjonalnej dziecka – studium empiryczne

Abstract

Wrażliwość emocjonalna to pojęcie złożone i nieostre, wielowymiarowe, uwikłane w relacje interpersonalne, czynniki językowe i kontekstualne. W prezentowanym artykule przedmiotem analizy są poznawcze i językowe aspekty wrażliwości emocjonalnej, rozumianej jako zdolność do decentracji afektywnej, tj. przyjęcia perspektywy partnera rozmowy, wyobrażenia sobie, jak on postrzega i rozumie konkretną sytuację porozumiewania się, jak interpretuje jej zawartość emocjonalną, jakie wyprowadza wnioski. Kluczem do tak rozumianej wrażliwości emocjonalnej jest nie tylko znajomość środków językowych służących ekspresji emocji, ale także – a może przede wszystkim – zdolność do metapoznawczego monitorowania przebiegu interakcji, podejmowania refleksji nad skutecznością własnych zachowań ekspresywnych w zakresie „dostrojenia się” do emocji rozmówcy.Głównym celem artykułu jest ukazanie metodologicznych konsekwencji przyjęcia takiej perspektywy badawczej. W teoretycznej części przedstawiono psychologiczne i językoznawcze ujęcie wrażliwości emocjonalnej jako ważnego obszaru kompetencji komunikacyjnych dziecka. W części badawczej ukazano dziecięcą zdolność do formułowania wypowiedzi wrażliwej emocjonalnie w sytuacji konfliktu poznawczego, tj. zderzenia odmiennych sposobów przeżywania tej samej sytuacji komunikacyjnej/doświadczenia życiowego przez partnerów dialogu. Wykorzystano w tym celu test Branta R. Burlesona wraz z opracowaną przez niego skalą oceny poziomu wrażliwości wypowiedzi wspierającej. W podsumowaniu zwrócono uwagę na konsekwencje zaniedbywania wrażliwości emocjonalnej dziecka przez współczesną edukację.

Keywords

• wrażliwość emocjonalna
• kompetencje komunikacyjne dziecka
• decentracja afektywna
• komunikacja wspierająca
• język emocji