تعیین عوامل موثر بر ارتقاء «هویت‌مکانی» در رابطه با خانه؛ مورد مطالعه: بافت‌های مسکونی اردبیل

Abstract

هویت‌مکانی به عنوان وجه سمبلیک - عاطفی تعلق به مکان، سطحی از تعلق عاطفی را شامل می‌شود که در آن، فرد مکان را از‌جمله شاخصه‌های هویتی خود محسوب می‌کند. خانه انسان، از جمله مکان‌هایی است که تاثیر قابل‌توجهی بر هویت او دارد. از رهگذر تاثیر بر هویت، می‌توان انتظار داشت که خانه در صورت احراز شرایطی که منجر به شکل‌گیری تعلق عاطفی در انسان شود، بر هویت مکانی او نیز موثر باشد. از آنجاکه تامین ایده‌آل‌‌ها‌ی انسان موجب برانگیخته‌شدن عواطف مثبت در او می‌شود، ‌توجه به ایده‌آل‌‌ها‌ در رابطه با مکان را نیز می‌توان زمینه‌ساز ایجاد تعلق ‌عاطفی نسبت به آن دانست. با توجه به اینکه خانه یک مکان است، ایده‌آل‌‌ها‌ی مختلف در رابطه با خانه در قالب مولفه‌های ماهوی آن به عنوان یک مکان، قابلیت طبقه‌بندی و شناسایی دارند. بر این اساس، هدف مطالعه حاضر تدوین مولفه‌های موثر بر هویت‌مکانی در رابطه با خانه بر مبنای نگاه به آن به عنوان «مکان» و با توجه به ضرورت شکل‌گیری تعلق عاطفی است. و در راستای بررسی چگونگی اثرگذاری مذکور، مدلی نظری تدوین شده و مورد تحلیل قرار گرفته‌است. مشارکت‌‌کنندگان پژوهش را اهالی بافت‌های مسکونی مختلف شهر اردبیل شامل: بافت کهن (محلات تاریخی)، شهرک‌های نوساز و بافت حاشیه‌ای تشکیل داده‌اند. روش پژوهش از نوع پیمایشی – همبستگی بوده ‌است و از روش تحلیل عامل تاییدی در تدوین مقیاس سنجش، و از روش مدلسازی معادلات ساختاری به منظور تحلیل داده‌ها و روابط استفاده شده ‌است. مطابق با یافته‌ها، انطباق خانه با ایده‌آل‌های ساکنین در سه حوزه: ساختار فیزیکی، فعالیت‌ها و مفاهیم (مولفه‌های ماهوی خانه)، بر ارتقای سطح هویت‌مکانی آنان نسبت به خانه موثر است. از میان این ایده‌آل‌ها، دستیابی به روابط خانوادگی رضایت‌بخش و شان‌اجتماعی مطلوب به ترتیب بیشترین اثرگذاری را دارند. برای ارتقاء هر دو عامل مذکور، تامین رضایت عملکردی ساکنین ضروری است که خود به انطباق خانه با ایده‌آل‌‌ها‌ از نظر وسعت، وابسته است.

Keywords

• هویت مکانی
• تعلق عاطفی
• روابط خانوادگی
• شان‌اجتماعی
• رضایت عملکردی