İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Dec 2024)
ZİYARET FENOMENİ BAĞLAMINDA KOLEKTİF EĞLENCE KÜLTÜRÜ: ZÊW
Abstract
Bu çalışmada, Güneydoğu Anadolu’da karnaval, şenlik veya festival olarak adlandırabileceğimiz zêwin toplumda dayanışma ve bütünleşmenin inşasındaki rolü ve işlevine değinilmektedir. Aynı zamanda zêwin sosyo-kültürel açıdan anlamı ve toplumsal bazda ürettikleri ele alınmıştır. Bireylerin ata topraklarına gelerek onların kabirleri etrafında -birlik ve beraberlik içerisinde- şenlikler düzenleyip ziyafetler vermeleri, farklı aşiretlerin ve köylerin çatışma olmaksızın bir arada oldukları bu etkinlik, toplumda önemli işlevlere sahiptir. Bölgede zêwler dayanışmanın, bütünlüğün ve birliğin tahsis edilmesi ve toplum tarafından üretilmesi için önemli etkinliklerdir. Araştırmamızda Güneydoğu Anadolu’da kadim ve kutsal bir bölge olan Turabdin yer alan türbeler etrafında gerçekleşen şenlikler ele alınacaktır. Halk dindarlığının bir uzantısı olarak görebileceğimiz ziyaret fenomeni çevresinde hem kutsal ile manevi bir bağlantı hem de toplumsal düzlemde kolektif eğlence kültürüne işaret eden ritüeller yapılmaktadır. Zêw şenliklerinde ataları anma, manevi tatmin, dua, adak adama ve dilek dileme gibi kutsal birtakım ritüeller gerçekleştirilir. Bunlara ek olarak zêw sırasında potlaca benzeyen ziyafetler düzenlenmektedir. Zêw sırasında, bölgenin yerel kültürü ile şekillenen eğlence biçimleri olan cirit oyunu, mıtırpların çalgı çengisi ve kilometrelerce uzanan halay kültürü de aynı mekânda senkretik bir nitelik sergilemektedir. Çalışmada farklı tarih ve mekanlarda yapılan zêw şenliklerinin en meşhurlarından olan Seyyid Bilal ve Şeyh Hasan Zêw’leri ele alınacaktır. Bölgede zêwlerin ekonomik, politik, sosyo-psikolojik, kültürel ve tarihsel işlevleri ortaya konulmuştur. Bu bağlamda 20 katılımcı ile derinlemesine mülakat yapılarak veriler analiz edilmiştir. Sonuç kısmında elde edilen veriler ritüel, sembol ve inanç üzerinden ele alınarak tartışılacaktır.
Keywords
