ارزیابی بهره‌وری آب در زراعت چغندرقند (Beta vulgaris L.) در سامانه‌های آبیاری نشتی و کلاسیک در استان همدان

Abstract

اندازه­گیری و تحلیل شاخص­های بهره­وری تولید به­ویژه آب در بخش کشاورزی بسیار مهم بوده و از جایگاه خاصی برخوردار است. هـدف از این تحقیق اندازه­گیری و مقایسه بهره­وری آبیاری در دو روش آبیاری نشتی و کلاسیک در محصول چغندرقند (Beta vulgaris L.) در استان همدان می­باشد. بدین منظور تعداد 48 بهره­بردار انتخاب و سپس داده­های لازم از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه جمع­آوری گردید در این مطالعه سه نوع شاخص مختلف بهره­وری آب شامل عملکرد از هر واحد حجم آب، سود ناخالص از هر واحد حجم آب و سود خالص از هر واحد حجم آب مورد­استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که متوسط مصرف آب در سیستم آبیاری نشتی به میزان 1/23 درصد بیش از آبیاری کلاسیک است. هزینه تولید چغندرقند در تمام شهرستان‌های مورد­بررسی استان همدان در سیستم آبیاری نشتی کمتر از کلاسیک به دست آمد. بر اساس نتایج حاصله میزان بهره‌وری فیزیکی آب در سامانه آبیاری کلاسیک (85/6 کیلوگرم به ازای یک متر­مکعب آب) بیشتر از نشتی (71/4 کیلوگرم به ازای یک متر­مکعب آب) بود. در بین شهرستان‌های مختلف استان همدان نیز بالاترین بهره­وری فیزیکی و اقتصادی آب در مزارع چغندرقند در شهرستان­های نهاوند و فامنین و کمترین بهره‌وری در شهرستان اسدآباد مشاهده شد. به­طور­کلی می­توان نتیجه گرفت که کشاورزان از نگاه بهره­وری آب در روش آبیاری کلاسیک در مقایسه با روش نشتی از لحاظ مصرف آب منطقی عمل می­کنند، بطوریکه شاخص بهره­وری اقتصادی آب در سامانه آبیاری کلاسیک (11077 ریال بر متر­مکعب) به میزان 7/62 درصد بیشتر از روش آبیاری نشتی (6805 ریال بر متر­مکعب) برآورد گردید. لیکن تلفات آب در­نتیجه تبخیر و بادبردگی در سامانه­های بارانی باید مورد­توجه باشد.

Keywords

• آبیاری کلاسیک
• بهره وری اقتصادی
• بهره وری فیزیکی
• سود خالص
• هزینه تولید