Journal of Agricultural Sciences (Aug 2014)
Çeltikte (Oryza sativa L.) Tuz Stresinin Azaltılmasında Silisyumlu Gübrelemenin Etkisi
Abstract
Toprak tuzluluğu bitki verim ve kalitesini olumsuz yönde etkileyen en önemli abiyotik stres faktörlerinden birisidir. Silisyum (Si) bitkilerde stres faktörlerini azaltan bir element olarak bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı, tuz x Si interaksiyonunun çeltik dane verimine, tuzlulaşmanın toprakların yarayışlı Si kapsamına ve tuz stresinin önlenmesinde Si’un etkilerini incelemektir. Bu amaçla Samsun yöresi çeltik topraklarından 5 adet toprak örneği alınmıştır. Topraklarda farklı tuz düzeyi oluşturmak için 9:5:5:1 oranında Na2SO4:NaCl:CaCl2:MgSO4 tuz karışımından 1, 2, 3, 4 ve 5 no’lu topraklara EC değeri sırasıyla, 10.27, 3.55, 10.98, 5.75 ve 7.22 dS m-1’ye ulaşacak şekilde uygulanmıştır. Topraklarda faktöriyel deneme desenine göre (2 x 5) 3 tekerrürlü sera denemesi kurularak çeltik bitkisi yetiştirilmiştir. Her tuz seviyesinde (tuzsuz ve tuzlu) topraklara 0, 50, 100, 200 ve 400 mg Si kg-1 silisik asit (H4SiO4) verilmiştir. Ayrıca bütün topraklara toprak analizine göre yarayışlı NPK seviyeleri eşitlenecek şekilde gübreleme yapılmıştır. Silisyum gübrelemesiyle çeltik dane veriminde sağlanan ortalama artışın EC’si 3.55 dS m-1 olan toprakta % 55.5 ile EC’si 10.98 dS m-1 olan toprakta ise % 2.31 arasında olduğu tespit edilmiştir. Tuz x Si interaksiyonu 4 toprakta önemli olduğu ve optimum Si dozunun toprakların tuz seviyelerine göre değiştiği belirlenmiştir. Toprakların EC seviyeleri arttıkça yarayışlı Si kapsamında ve Si gübrelemesinin çeltik dane veriminde sağladığı artışlarda azalma görülmüştür. Silisyum çeltik danesinin Na içeriğini genellikle azaltırken; K içeriğini artırmış; Ca, Mg ve P içeriğinde ise belirgin bir eğilim gözlenmemiştir. Çeltiğin dane verimi ile Na içeriği arasında çok önemli negatif ilişki (R = - 0.664) elde edilirken, silisyumlu gübreleme danenin K/Na, Ca/Na, Mg/Na ve P/Na oranlarını genellikle artırmıştır. Sonuç olarak, tuzlu topraklarda yetiştirilen çeltik bitkisine uygulanacak optimum Si dozunun 200 mg kg-1 olduğu ve çeltik yetiştiriciliğinde silisyumlu gübrelemenin toprakta tuzluluk ve alkaliliğin zararlarını azaltan pratik bir uygulama olabileceği kanaatine varılmıştır.
Keywords
