منظر تاب‌آور: مفهومی غیرمنظری، بررسی و ارزیابی تعاریف موجود در حوزۀ تاب‌‌آوری منظر، مرور فشردۀ ادبیات نظری

Abstract

تاب‌‌آوری به‌‌عنوان مفهومی نوین در ادبیات پایداری، فهم جدیدی از ارتباط انسان و محیط را ایجاد کرده است. همچنین با افزایش چالش‌‌های محیطی انسان در قرن جدید، این مفهوم در علوم مختلف گسترش یافته و توسط اندیشمندان رشته‌‌های متفاوت بازتعریف شده است. منظر نیز به‌‌عنوان دانشی که به ارتباط متقابل انسان و محیط می‌‌پردازد، از این موضوع مستثنی نبوده و در سال‌‌های اخیر پس از ورود مفهوم تاب‌‌آوری به حوزة شهر، اکنون این مفهوم وارد ادبیات این حوزه نیز شده است. بنابراین پژوهشگران به‌‌دنبال آن هستند که با بهره‌‌گیری از مفهوم تاب‌‌آوری، به چارچوب نظری‌‌ای دست یابند که منظر را در مواجهه با آشوب‌‌های پویای محیطی تاب‌‌آور کند. با این حال با بررسی جستارهایی که تاکنون با عنوان منظر تاب‌‌آور ارائه شده، به‌‌نظر می‌‌رسد که در پژوهش‌‌های صورت‌‌گرفته تمامی ابعاد منظر مورد توجه قرار نگرفته است. از آنجایی که تبیین ناصحیح منظر در این تعاریف منجر به عملکرد ناقص چارچوب‌‌های نظری موجود در مواجهه با بحران‌‌ها خواهد شد، این پژوهش به‌‌دنبال ارزیابی تعاریف موجود است. این جستار با ارائة تعاریف صورت‌‌گرفته در تاب‌‌آوری منظر و تعاریف بنیادین مفهوم منظر، از طریق قیاس امکان ارزیابی تعاریف را فراهم می‌‌آورد. از این رو، این نوشتار ابتدا با مرور فشردۀ ادبیات تاب‌‌آوری در حوزة شهر و منظر و ارائة مبانی نظری منظر و بیان صفات آن، به تشریح موضوع می‌‌پردازد. پس از آن، منظر در تعاریف تاب‌‌آوری منظر در تناظر با تعاریف بنیادین منظر قرار می‌‌گیرد و تمایزات آن به بحث گذارده می‌‌شود. نتایج این پژوهش بیانگر آن است در این تعاریف، با مغفول واقع‌‌شدن وجوه ادراکی، تنها به ابعاد عینی منظر اشاره شده و مفهوم منظر، معادل اکوسیستم‌‌های محیطی انگاشته شده است. بنابراین عبارت منظر در تعاریف موجود در حوزة تاب‌‌آوری منظر با مفهوم تعریف‌‌شده توسط صاحب‌‌نظران ادبیات منظر به لحاظ ماهوی تفاوت دارد

Keywords

• تاب‌‌آوری
• اکولوژی منظر
• منظر تاب‌‌آور
• تعریف منظر
• عینی-ذهنی