Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Aug 2009)
Edebiyat Sosyolojisi ve Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Sanat ve Bilimin Sınır Ötesi Etkileşimi
Abstract
Toplum ve toplumsal normlar edebiyat sanatının ve sosyolojinin ortak kaynaklarıdır. Her ikisinin de amacıbir bakıma dünyanın sırrınıçözmektir. Edebiyat ve toplum böylelikle karşılıklıbir etkileşim içindedirler. Edebiyatın tarihsel sürecini inceleyen bir araştırmacımutlaka bu karşılıklıetkileşime yönelmesi gerekir. Edebiyatıve sosyolojiyi ortak bir noktada buluşturan husus insandır. Bu, edebiyat sosyolojisinin temelini oluşturur. Batı’da yapılan kuramsal çalışmalardan edebiyat sosyolojisinin merkezde edebiyat eseri olmak şartıyla edebiyat içi ve dışıtoplumsal unsurların tamamınıkapsadığıanlaşılmaktadır. İlk ortaya çıkışında estetik unsurlarıgözetmeme eğilimi zaman içinde aşılmıştır. Çünkü tarihsel koşullara bağlıolarak değişim gösteren, dili araç olarak kullanan edebiyatın yansıtma özelliği vardır ve toplumu estetik unsurlarıyla birlikte aktarır. Ancak Türkiye’deki araştırmalar göz önünde bulundurulduğunda, edebiyat sosyolojisinin daha çok edebiyat dışıyöntemle çalışan disipliner bir alan olarak algılandığıanlaşılmaktadır. Bu durum terminolojik bir kargaşa oluşturmaktadır. Karşılaştırmalıedebiyat biliminin literatürlerde kabul edilen üç ekolü vardır. Genellikle edebiyat sosyolojisiyle birlikte anılan fakat birçok farklılığıolan Marksist edebiyat kuramının özündeki edebiyatısosyal olayların ve ekonominin belirlediği düşüncesi ‘Marksist KarşılaştırmalıEdebiyat Ekolü’nde de görülmektedir. Fakat günümüzde karşılaştırmalıedebiyat bilimi daha çok Amerikan- ve Fransız ekolleri tarzında yürütülmektedir. Amerikan ekolü estetiği öne çıkarırken Fransız ekolü toplum ve ulusal edebiyat merkezlidir. Fakat yine de ulusal üstü çalışır. Her iki ekol de ulusal üstü bir metodu benimsemişlerdir. Fransız ekolü edebiyat dışına fazlaca çıkarak etnoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji, politika ve tarih alanlarından oldukça fazla yararlanır. Bundan dolayıedebiyat sosyolojisine uygun bir çalışma alanıhazırlamaktadır. Toplum ve kültürü edebiyat merkezli çalışmalardan ayrıdüşünmek bilimsel bir tutum değildir. Karşılaştırmalıedebiyat biliminde çoklu bir kültürel düzlem vardır ve edebiyat ile kültür karşılaştırmalarıparalel yürütülmelidir. Bunun gerçekleşmesi için sosyoloji ve edebiyat sosyolojisinin verilerinden yararlanmak gerekir. Disiplinler arasıbir yöntemle edebiyat eserine yönelmek edebiyat sosyolojisi çalışmalarının olduğu gibi karşılaştırmalıedebiyat incelemelerinin de temel felsefesini oluşturmalıdır. Küreselleşen dünyamızda uluslar arasıedebiyat faaliyetlerinin, edebî çeviri etkinliklerinin, edebiyat-toplum ilişkisinin ülke sınırlarınıaşarak artmasıyla birlikte karşılaştırmalıedebiyat bilimi ve edebiyat sosyolojisi önemli bir konuma yerleşmiştir.
