Hitit İlahiyat Dergisi (Dec 2022)
'Ṭayr-Bulut İlişkisi ve Fil Sûresinin Anlamı' Adlı Makaleye Dair Bazı Tespit ve Eleştiriler
Abstract
Çağdaş bazı Kur’an yorumcuları Fil sûresinde geçen ṭayr kelimesinin mütabâdir manası olan “kuşlar” anlamında olmadığını; bu anlamın yanlış bir algı sonucu kaynaklara dâhil olduğunu ve günümüze kadar bu yanlış algının devam edegeldiğini iddia etmektedir. Bu bilim adamlarına göre esasen Fil Vakası olarak bilinen hadise, sıradan bir doğa olayı sonucunda meydana gelmiş, daha sonra mucizevi bir mahiyete büründürülmüştür. Bu iddia sahiplerinden biri de Hamîdüddîn Ferâhî’dir (1863-1930). Ferâhî’ye göre “Ebrehe ordusuyla Mekke’ye yaklaşınca Mekke halkı dağa çıkıp onun askerlerini taşlamış; tam bu sırada ilahi bir yardımın eseri olarak kum-taş-toprak fırtınası çıkmış, bu fırtına sonucunda Ebrehe’nin askerlerinin bir kısmı helak olmuştur. Daha sonra yırtıcı kuşlar gelip cesetleri yemek suretiyle mıntıkayı temizlemiştir. Olayı görenlerin kuşlarla taşları aynı anda havada görmeleri ya da rivayetlerde kuşlarla taşların bir arada zikredilmiş olması, hem tanıkların hem de dinleyenlerin bu taşları kuşların attığı vehmine kapılmalarına sebep olmuştur. İnsanların büyük çoğunluğu bu gizemli anlatımlar karşısında sessiz kalmışlar; bu olayla ilgili rivayetleri araştırıp en güvenilir olanını almayı takvaya aykırı bir durum olarak görmüşlerdir.” Bu konuda detaylı bir araştırma yapan Mehmet Apaydın, ilk dönem kaynaklarından derlediği şiir ve anlatımlardan yola çıkarak Fil Olayı’nın gerçek mahiyetini ve Fil sûresinde geçen ṭayr kelimesinin ne anlama geldiğini ortaya koymak maksadıyla “Ṭayr-Bulut İlişkisi ve Fil Sûresinin Anlamı” adıyla uzunca bir makale kaleme almıştır. Apaydın, Fil Olayı’nın günümüzdeki kavrayışa uygun tarzda oluşmasından sonra kaynaklara girdiği ve bu nedenle söz konusu kaynaklara başvurmanın anlamsız olduğu kanaatindedir. Oysa lehte ve aleyhte her konunun konuşulduğu, rivayetlere girdiği ve kaynaklara dâhil olduğu bir ortamda böyle önemli bir olayın en azından ana hatlarıyla açıklığa kavuşturulmayıp gizli kalması mümkün değildir. Ayrıca Mekke gibi önemli bir coğrafyada pek çok insanın gündüz vakti gözleriyle gördükleri mühim bir olayı naklederken yalan ve yanlış bir algı üzerinde ittifak etmeleri tarihte benzeri olmayan bir vakıadır.Giriş bölümünde Fil Olayı’nın nasıl cereyan ettiğini, konuyla ilgili klasik ve çağdaş kaynakları zikreden Apaydın, akabinde Fil sûresinde ve konuyla ilgili şiir ve metinlerde geçen kelimelerle kavramları izah etmiştir. Ancak makalede hem Fil sûresinde hem de bazı şiirlerde geçen siccîl kelimesine değinilmemiş olması ilk bakışta göze çarpan eksikliklerden biridir.Makalede önce Fil vakasının anlatıldığı şiirlerde ve anlatımlarda ṭayr kelimesinin kum-taş-toprak fırtınasının oluşturduğu bulut anlamında kullanıldığı ispat edilmeye çalışılmıştır. Bu tetkiklerde ilk göze çarpan husus, kelimelerin özenle seçilip tek başına ele alınması, özellikle bazı şiir ve metinlerde ṭayr kelimesini açıklayan sıfatların görmezden gelinmesi ve hiçbir dilde kullanılmayan garip teşbihlerden söz edilmesidir.Konuyla ilgili şiir ve anlatımlardan sonra yazar, bazı ayet ve hadislerde ṭayr kelimesinin bulut manasında kullanıldığına dair örnekler serdetmiştir. Bu kısmın makalede dile getirilen tezin ispatına bir katkısı olabilir. Ancak önemli olan söz konusu kelimenin Fil sûresindeki ve Fil Olayı’nı anlatan metinlerdeki manasını tespit etmektir. Kısacası makalenin ana omurgasını Giriş bölümü, Fil Olayı’nı anlatan şiirler ve anlatımlar oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu makalenin konusu, bu üç başlıkla sınırlıdır.Analiz yöntemiyle telif edilen bu çalışmanın amacı, söz konusu makalede Fil Vakası’nın mucizevi unsurlar taşımadığına ve Fil sûresindeki ṭayr kelimesinin “kuşlar” anlamında değil de “kum-taş-toprak fırtınasından oluşan bulutlar” manasında kullanıldığına dair öne sürülen delilleri tahlil etmektir. Bu çalışmada, makalenin yukarıda zikredilen üç bölümü detaylı bir şekilde tetkik edilmiş; makalede verilerden sonuca ulaşmak yerine verileri ön yargılı bir bakış açısıyla ve zorlama yorumlarla savunulan tezin lehine çevirmek gibi çarpık bir yöntemin kullanıldığı: serdedilen delillerin iddia edilen tezi ispat etmekten çok uzak olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords
