جغرافیا و مخاطرات محیطی (Jan 2018)
مقایسه و ارزیابی نتایج مدل NBS و BEHI در فرسایش کناره‌ای رودخانه قرانقو چای هشترود
Abstract
تغییرات مجرای رودخانه، فرسایش کناره‌ای و رسوب‌گذاری کناره‌ای، فرآیندهای طبیعی رودخانه‌های آبرفتی هستند که باعث تخریب زمین‌های کشاورزی اطراف و خسارت به تأسیسات انسانی اطراف رودخانه می‌شود؛ بنابراین فرسایش کناره و تغییرات کانال رود به‌عنوان یک مسئله اجتماعی، محیطی و اقتصادی است که اغلب خسارات جبران‌ناپذیری را به ساکنان و تأسیسات حاشیه رودخانه وارد می‌سازد. در این پژوهش از دو روش NBS و BEHI جهت ارزیابی وضعیت رودخانه قرانقو چای از نظر الگو و اندازه‌گیری میزان فرسایش کناره‌ای و ناپایداری کناره‌ها استفاده شده است. درروش NBS از نسبت شعاع انحناء به عرض دبی لبالبی و نسبت حداکثر عمق نزدیک کرانه به متوسط عمق دبی لبالبی استفاده شده است. طبق این روش در نسبت شعاع انحناء به عرض دبی لبالبی، مقاطع دارای فرسایش شدید تا متوسط می‌باشند و فقط در مقطع 7 فرسایش در حد کم است و در روش نسبت حداکثر عمق نزدیک کرانه به متوسط عمق دبی لبالبی، در مقطع اول خیلی کم و در مقطع دوم شدید است و در بقیه مقاطع میزان فرسایش دارای مقادیر کم تا متوسط می‌باشد.در روش BEHI نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که فرسایش کناره‌ای در هر دو کناره راست و چپ مقاطع عرضی وجود دارد؛ به‌طوری‌که در کناره سمت راست رودخانه، میزان خطر فرسایش در تمامی مقاطع از متوسط تا خیلی زیاد می‌باشد و فقط در مقطع 4 میزان خطر فرسایش خیلی کم بوده و همچنین در کناره‌های چپ رودخانه در مقاطع مذکور میزان خطر فرسایش کناره از خیلی کم تا شدید برآورد شده است. بر اساس نتایج دو مدل به‌طورکلی میزان و خطر فرسایش برای کناره خارجی قوس‌ها در محدوده الگوی پیچانرودی رودخانه قرانقو بیش‌تر از کناره مقابل است؛ همچنین میزان فرسایش کناره‌ای در هر دو کرانه در بخش میانی بازه مورد مطالعه کاهش و در بخش انتهایی افزایش پیدا می‌کند و فرسایش کناره‌ای در بازه مورد مطالعه از عوامل مهم تولید رسوب رودخانه قرانقو محسوب می‌شود و خطر فرسایش کناره‌ای و استعداد فرسایش کناره‌ای در طول بازه با شدت و ضعف متفاوت در دو کناره رودخانه وجود دارد.
Keywords
