ارزیابی مخاطرات دمایی استان خوزستان

Abstract

استان خوزستان با داشتن پتانسیل‌های بالای طبیعی و انسانی، چالش‌های محیطی بسیاری پیش روی دارد که مخاطرات اقلیمی و پیامدهای آن چون امواج گرمایی، خشکسالی، سیل و ... از مهم‌ترین مظاهر آن است. در پژوهش حاضر با بهره‌گیری از داده‌های دمای سالانه 11 ایستگاه استان طی دوره زمانی 25 ساله (2017-1993) مخاطرات دمایی خوزستان مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. دمای حداکثر روزانه دوره گرم ایستگاه‌های استان از 15 اردیبهشت‌ماه (5 می) تا 15 مهرماه (5 اکتبر) طی یک دوره 156 روزه برای هرسال و مجموعاً برای 24 سال معادل روز 3744=(24*156) برای هر ایستگاه استخراج شد و ماتریس داده‌های خام دمای حداکثر روزانه آماده‌سازی شد. در ادامه جهت تشخیص روزهای گرم، خیلی گرم و ابر گرم، میانگین و انحراف معیار بلندمدت داده‌های کل ایستگاه‌ها طی دوره 3744 روزه محاسبه و شاخص استاندارد شده دمای حداکثر روزانه برای همه ایستگاه‌ها محاسبه گردید. روزهای با ناهنجاری مثبت شاخص بیش از 5/1 تحت عنوان روزهای ابر گرم (بیش از 3/48 درجه)، روزهای با ناهنجاری شاخص بین 1 تا 5/1 تحت عنوان روزهای خیلی گرم (6/46 تا 3/48 درجه) و روزهای با ناهنجاری شاخص کمتر از 1 تحت عنوان روزهای گرم (28/43 تا 6/46) تعیین شد. در ادامه اعمال تحلیل خوشه‌ای به روش پایگانی انباشتی بر روی ماتریس داده‌های دمایی 11* 3744 و ترسیم نقشه پهنه‌بندی با استفاده از (GIS)، چهار پهنه مخاطره‌آمیز دمایی (کم مخاطره، مخاطره متوسط، ُپرمخاطره و بسیار ُپرمخاطره) را در استان آشکار نمود. الف) ناحیه کم مخاطره: با روند شمالغربی- جنوبشرقی استان شامل سرزمین‎های کوهستانی و نسبتاٌ مرتفع که بر روی ارتفاعات زاگرس در منتهی‌الیه شرق و شمالشرقی؛ ب) ناحیه متوسط مخاطره: شامل کمربند کم ارتفاع مجاور رشته‌کوه زاگرس در جنوبشرق؛ شرق و شمالی؛ ج) ناحیه زیاد مخاطره: در برگیرنده سرزمین‎های کم‎ارتفاع مرکزی، شرقی و غربی استان؛ د) ناحیه پرمخاطره: که بیشتر مناطق مرکزی و غربی خوزستان را در بر می‌گیرد.

Keywords

• مخاطرات محیطی
• دما
• شاخص سازی
• تحلیل خوشه‌ای