Müderris eş-Şīrāzī ile İmām el-Cuveynī’de Ḳıyās ve Tatbiki: Bir Mukayese

Abstract

Ebū İsḥāḳ eş-Şīrāzī (ö. 476/1083) ve İmāmu’l-Ḥaremeyn el-Cuveynī (ö. 478/1085), fıkhî mesaileri sayesinde günümüzde de adlarından söz ettiren iki Şāfiʿī fakihtir. Aynı mezhebe müntesip olmalarına rağmen kendilerinden önce başlayan mezhep-içi ekol söz konusu olduğunda, eş-Şīrāzī, Irak ekolünün temsilcisi konumunda iken, el-Cuveynī, Horasan ekolünün önemli temsilcilerinden birisidir. Çeşitli vesilelerle bir araya gelen eş-Şīrāzī ve el-Cuveynī, temsil ettikleri ekollerin ilmî anlayışını yansıtacak şekilde birçok konuda münazara icra etmişlerdir. Bu münazaralarda dikkat çeken hususlardan biri, bu iki fakihin ḳıyās anlayışındaki farklılıktır. Bu makalede genel hatlarıyla eş-Şīrāzī ve el-Cuveynī’nin ḳıyās teorileri mukayese edilmiş, yeri geldikçe bu teorinin münazara ve furūʿa, yani pratik sahaya yansıması gösterilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada, el-Cuveynī’nin ḳıyās özelinde geçmiş görüşleri sorunsallaştırarak mezhep içi ve dışı tutarlılık arayışı içinde olduğu ve bir anlamda mezhebi sorguladığı, buna karşın eş-Şīrāzī’nin mezhebe ait temel kabulleri sürdürdüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

• al-shīrāzī
• al-juwaynī
• iraq and khorasan school
• analogy (qiyās)
• debate.
• şīrāzī
• cüveynī
• irak ve horasan ekolleri
• ḳıyās
• münāẓara