معماری و شهرسازی ایران (Aug 2018)
تطبیق نشانهشناسانه الگوی معماری ارگ کریمخان با درونمایههای فرهنگ ایلاتی زندیه
Abstract
در شکلگیری آثار معماری گذشته، فرهنگ بر مبنای امکانات، نیازها، اعتقادات، بوم و اقلیم در کنار پدیده های محیطی دیگری ازجمله خصوصیات کارکردی، انسانی، جنبههای زیبایی شناسانه، مصالح و سازه، همواره بهتناسب موقعیت زمانی-مکانی و عملکرد بنا با نقشها و ارزشهای مختلف اثرگذار بوده است. ازاین رو این تحقیق با بهکارگیری نشانهشناسی فرهنگی بهعنوان ابزاری در خوانش دلالتهای تصریحی و تلویحی موجود در پدیدهها بهمثابه نظامی از نشانههای فرهنگی، درصدد رمزگشایی و شناخت مفاهیم و استعارههای معنایی در شیوه سازمانیابی فضا و مفاهیم اصلی شکلدهنده به معماری ارگ کریمخان است. پژوهش حاضر به روش تاریخی-تفسیری و با راهبرد نشانهشناسی فرهنگی، به شناسایی مفاهیم فرهنگی و زمینههای تأثیرپذیری بنا از شیوه زندگی و حکومت خاندان زندیه و تطبیق خصوصیات منحصربهفرد آن با درونمایههای هنر ایلیاتی رسیده است. نتایج نشان میدهد هنر ایلیاتی واجد مراتبی از خلق دنیایی غیر بازنمودی است که در آن واقعیت تصویری پدیدهها مستقل از هر خصلت بازنمودی و بیانگری شکل میگیرد. میتوان گفت توجه به این فرآیند (مواردی همچون سادگی؛ بیپیرایگی؛ پیوند با طبیعت؛ سرخوشی و شادابی و آرامش) عدم وجود هرگونه نگاه کارکردی و محافظهکارانه صرف را در محتوای هنر و معماری دوره زندیه تأیید و مشخص میکند که «کارکردگرایی اندیشه ورزانه هنر قومی» پس از درونمایه «طبیعتگرایی» و «سادهسازی حاصل از انتزاع مفاهیم»، بهعنوان سومین درونمایهی مهم هنر قومی در الگوی فضایی و تزئینات ارگ کریمخان تأثیرگذار بوده، که به صورت تنوع گسترده و حضور قوی دیوارنگارهها با مضمون نقوش انتزاعی و هندسی عناصر طبیعت با فن و اسلوب اجرای مکتب شیراز نمود یافته است.
Keywords
