پهنه‌بندی شدت بیابان زایی بر اساس معیار تخریب منابع آب‌های زیرزمینی با استفاده از مدل بیابان‌زایی مدالوس مطالعه موردی: محدوده‌ی پیرامون دریاچه ارومیه

Abstract

پژوهش حاضر با هدف تهیه‌ی نقشه‌ی بیابان‌زایی در محدوده‌ی پیرامونی دریاچه ارومیه با تاکید بر معیار آب‌های زیر زمینی بر اساس مدل بیابان‌زایی مدالوس در بازه‌ی زمانی سال 2000 تا 2018 میلادی صورت پذیرفت. در جهت رسیدن به این هدف، چهار شاخص معیار آب‌های زیرزمینی شامل میزان هدایت الکتریکی، میزان کلر موجود در آب های زیرزمینی، میزان جذب سدیمی و میزان افت سطح ایستابی آب‌های زیرزمینی به عنوان شاخص‌های دخیل در فرآیند بیابانی‌شدن اراضی مورد بررسی قرار گرفت. بر طبق نتایج حاصل 212 کیلومترمربع از کل مساحت محدوده‌ی مورد مطالعه در کلاس بسیار شدید بیابان-زایی، 338 کیلومتر در کلاس بیابان‌زایی شدید، 1708 کیلومتر مربع در کلاس بیابان‌زایی متوسط، 4723 کیلومتر در کلاس بیابان‌زایی ضعیف و 7414 کیلومتر مربع در کلاس بدون بیابان‌زایی قرار دارد. مناطق واقع در منتهی‌الیه جنوب‌ و جنوب‌‌شرق دریاچه ارومیه به دلیل دارا بودن میزان هدایت الکتریکی (4600-2400 دسی‌زیمنس بر متر)، میزان کلر (1033-500 میلی‌گرم در لیتر)، میزان جذب (92-27 میلی گرم در لیتر) از وقوع پدیده‌ی بیابان‌زایی بیشتر از سایر نواحی متأثر شده‌اند. از سوی دیگر در این نواحی سطح ایستابی آب‌های زیرزمینی به طور میانگین بیش از 50 سانتی متر در 18سال افت پیدا کرده است. بر پایه‌ی مطالعات صورت پذیرفته در جهت شناسایی مهمترین عامل تخریب منابع آب‌های زیرزمینی و متعاقبا وقوع پدیده‌ی بیابان‌زایی برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی به دلیل دارا بودن کاربری اراضی کشاورزی و باغی‌، کاهش میزان بارندگی و حضور آبرفت‌های کواترنری با قابلیت انحلال پذیری بالا از علل آالودگی آب‌های زیرزمینی نواحی واقع در کلاس خطر بسیار شدید است.

Keywords

• بیابان‌زایی
• معیار آب زیرزمینی
• مدل مدالوس
• روش درون‌یابی کریجینگ
• محدوده‌ی پیرامون دریاچه ارومیه