ارزیابی ریسک اکولوژیک ناشی از فلزات سرب و کادمیوم در رسوبات رودخانه زاینده رود

Abstract

زمینه و هدف: زاینده‌رود، تنها رودخانه‌ دائمی فلات مرکزی ایران است. این رودخانه در معرض تخلیه‌ گسترده‌ فاضلاب و پساب از چندین منبع آلودگی نقطه‌ای و غیر نقطه‌ای قرار گرفته‌ است. بر این اساس، مطالعه حاضر با هدف بررسی کیفیت رسوب رودخانه زاینده‌رود انجام گرفت.مواد و روش‌ها: در این مطالعه نمونه‌برداری از رسوبات در 3 تکرار در 6 ایستگاه در حاشیه رودخانه زاینده‌رود در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال 1399 انجام شد. سپس غلظت سرب و کادمیوم تعیین شد. در نهایت، فاکتور تجمع زیستی، شاخص ژئوشیمیایی مولر، فاکتور آلودگی، درجه آلودگی، درجه آلودگی اصلاح ‌شده، شاخص خطر اکولوژیکی بالقوه و شاخص بارِ آلودگی فلزات سنگین محاسبه شد.یافته‌ها: بر اساس نتایج، میانگین غلظت کادمیوم در بهار، تابستان، پاییز و زمستان به‌ترتیب 18/1، 13/1، 08/1 و 54/0 میلی‌گرم در کیلوگرم و میانگین غلظت سرب به‌ترتیب 13/26، 04/23، 96/23 و 17/11 میلی‌گرم در کیلوگرم بود. شاخص ارزیابی خطر اکولوژیکی در فصل بهار، تابستان و پاییز، منطقه را در معرض خطر اکولوژیکی متوسط و در فصل زمستان، منطقه را در معرض خطر اکولوژیکی کم ارزیابی کرد. نتیجه‌گیری: در مقایسه میانگین غلظت فلزات با مقادیر استاندارد کیفیت رسوب کانادا برای آب‌های شیرین، میزان سرب موجود در رسوبات از میزان استاندارد کمتر بود، اما کادمیوم بیش از میزان استاندارد بود. یافته‌های این پژوهش، وضعیت بحرانی رودخانه را به‌عنوان مهم‌ترین منبع آب شیرین در فلات مرکزی ایران نشان می‌دهد. علاوه‌ بر‌این، این مطالعه می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای اجرای سیاست‌هایی در جهت کاهش تجمع فلزات سنگین در محیط‌های آبی باشد.

Keywords

• رودخانه زاینده‌رود
• رسوب
• ریسک اکولوژیک
• سرب
• کادمیوم