Darüşşifa İslam Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi (Dec 2022)
Türk Halk İnanışları, Mitoloji ve Şifa
Abstract
Mitoloji’nin ne olduğu meselesi, Sosyal bilimlerin ana tartışma konusu olan uçsuz bucaksız bir alandır. Konu ile ilgili farklı alanlardan pek çok ilim adamı çalışmalar yapmıştır. Bazı araştırmacılar mitleri anlamsız bulurken bazıları da içlerinden çıktıkları toplumu tanıma açısından gerekli olduğunu belirtmişlerdir. Mitoloji ile tartışılan temel konu ise gerçekliğinin ne kadar olduğudur. Mitler içlerinden çıktıkları toplumları yansıtmaktadır. Bu yönüyle anlamsız hikâyeler olarak görülmesindense kültürel bir olgu olarak incelenmelidir. Çünkü bir toplumu oluşturan temel mihenk taşlarından en önemlisi kültürel boyutudur. Mitoloji daha genel anlamda bir toplumun inanç sistemi, kültürün en önemli koruyucu ve oluşturucularından birisidir. Toplum, inanç sistemi ile hayatını maddi ve manevi anlamda şekillendirir. Bunlar bazen belli cisimleri ya da zamanları, bazen de belli ritüelleri kutsallaştırma şeklinde ortaya çıkabilmektedir. İnsanlar kutsallaştırdıkları her şeye saygı göstermeye başlar ve onun etrafında belli ritüeller geliştirmeye başlarlar. Bazen geliştirilen bu davranış şekilleri o toplumun veya bireyin benimsediği dine uygun olabilmekte ya da bu durumun zıddı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Halk inanışları kavram olarak bireysel ve toplumsal olarak kabul edilen dinin dışındaki inanış biçimleridir. Birden fazla sebepten ortaya çıkabilmektedirler. Tarihsel olarak yaşanan bir olay veya tarihte yaşamış önemli bir kişinin eylemi sonucu kullanılan nesne veya kişi vb. Toplum içerisinde halk inanışları denilen davranış biçimlerine bakıldığı zaman mitolojiye yönelik pek çok etkileşim olduğu görülecektir. Tarihte büyük medeniyetler kurmuş toplum ve devletlerden tutun en ilkel toplumlara kadar her toplumda halk inanışları mevcuttur. Günümüzde de gelişmiş olarak kabul edilen devletlerin vatandaşlarından geri kalmış denilen ülkelerin vatandaşlarına kadar her toplumda halk inanışları vardır. Bu da halk inanışlarının kabul edilme oranı faklı olsa bile her eğitim seviyesinden insanların kabul ettiği gerçeğini önümüze koymaktadır. Toplumsal hayatla ilgili olarak bizlere en çok fikir veren ve pratik hayatta sürekli karşımıza çıkan konu ise insan sağlığıdır. İnsan sağlığı halk inanışlarını konusunun en temel ve önemli alanıdır. Çünkü konu ile ilgili uygulamalara bakıldığı zaman maddi ya da manevi anlamdaki sıkıntılar halk bilimi anlamında halk hekimliği ile de çözülmeye çalışılmıştır. Çözüm yolları ise tarihte yaşanılan olaylardan veya inanılan dinin temel hareket noktalarından ve kutsallarından esinlenilerek gerçekleştirilmiştir. Ayrıca eylemleri gerçekleştiren kişilere kutsallık yüklenmiş onların sıra dışı olan bu özellikleri ile insanları sağlık ile ilgili sıkıntılardan kurtardığına inanılmıştır. Kimi zaman ise “ocakcılık” denilen sağlık uygulamalarının büyücülüğe dönüştüğü de görülmektedir. Türk halk inanışları, mitoloji ve şifa kavramları birbirleri ile ayırt edilemez parçalardır. Bu yüzden kavram olarak bahsettiğimiz bu üç kavramın incelenmesin uygun olacaktır. Bu nedenle makalede halk inanışları, mitoloji ve şifa kavramları incelenecek fenomenolojik olarak yorumlanacaktır.
