Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Feb 2019)
Vergilerin Makroekonomik Etkilerinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Literatür İncelemesi
Abstract
İnsanların bir arada yaşaması ile birlikte toplumlar oluşmuş ve bunun sonucunda bireyler arası ile toplumsal ilişkileri düzenleyen devlet örgütüne ihtiyaç duyulmuştur. Toplumların bir arada yaşaması ile birlikte de devletler toplumların ortak ihtiyaçlarını karşılamakta, bunun içinde çeşitli kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Devletler, bu ihtiyaçları karşılarken çeşitli gelirlere sahip olmaktadırlar. Vergi, resim, harç, şerefiye, özelleştirme gelirleri, devlet işletmeciliğinden doğan gelirler, parafiskal gelirler vb. gelirler devletin gelir kaynaklarını oluşturmaktadır. Sayılan kaynakların bir kısmı vergi, resim, harç gibi devletlerin sürekli gelir kaynağını oluştururken bir kısmı da devletlerin geçici gelir kaynaklarını oluşturmaktadır özelleştirme gelirleri, devlet işletmeciliğinden doğan gelirler gibi . Bu kaynaklar içinde en büyük paya sahip olan şüphesiz vergi gelirleridir. Vergiler öncelikli olarak mali amacı gereği kamu harcamalarının finansmanını sağlamak için toplanmaktaydı. Devletin ekonomideki rolünün değişime uğraması ile birlikte vergiler mali amacı dışında mali olmayan amaç içinde kullanılmaya başlanmıştır. Vergiler mali amacı ile mali olmayan amaç içinde kullanılmaya başlanması ile birlikte devletlere, ekonomide ve sosyal alanda bazı düzenlemelerin yapılmasına imkan sağlamaktadır. Müdahaleci devlet anlayışı gelişmeden önce vergilerin sadece kamu harcamalarını finanse etmek olan mali amacı için alınması savunulmaktaydı. Müdahaleci devlet anlayışı ile birlikte vergilere, ekonomik ve sosyal amaçlarda eklenmiştir. Ayrıca günümüzde çevre politikaları belirlenirken vergiler kullanılmak istenmektedir. Vergilerin müdahaleci devlet anlayışı ile birlikte yeni bir görünüm kazanması sonucunda; ülkeler çeşitli mali, ekonomik ve sosyal amaçları gerçekleştirmek için vergileri kullanmaktadırlar. Vergilerin çeşitli amaçlar için kullanılması sonucunda; vergilerin mali alanda ve mali alan dışında ekonomik, sosyal, çevresel amaçlar içinde kullanılması ile birlikte çeşitli ekonomik değişkenler üzerinde etkiler oluşturdukları söylenebilir. Vergiler bir ekonomide tasarruflar kanalıyla sermaye birikimi yoluyla yatırım hacmini etkileyebilmektedirler. Yatırımların etkilenmesi ile birlikte ülkelerin ekonomik büyüme ve kalkınması üzerinde çeşitli etkiler meydana gelebilmektedir. Diğer yandan tüm bu gelişmelere bağlı olarak istihdam ile gelir dağılımı faktörleri de bu durumlardan etkilenebilmektedirler. Buradan hareketle vergilerin makroekonomik etkilerinin değerlendirilmesi önemli olmaktadır. Bu çalışmada vergilerin makroekonomik etkileri tasarruflar, yatırımlar, ekonomik büyüme, ekonomik kalkınma, istihdam ve gelir dağılımı üzerindeki teorik açıdan değerlendirilmiş ve vergilerin makroekonomik etkilerinin incelendiği ampirik çalışmalara yer verilerek genel bir yargıya ulaşılmıştır.
