طراحی و اعتباریابی الگوی کیفیت آموزشی برای دانشگاه‌های کشور

Abstract

هدف: پژوهش حاضر، در راستای ارتقای مستمر کیفیت و با هدف طراحی و اعتباریابی الگوی کیفیت آموزشی دانشگاه‌های ایران انجام شد.مواد و روش‌ها: پژوهش از طریق رویکرد ترکیبی (کیفی-کمی) با طرح اکتشافی–مدل توسعه ابزار انجام شد. در بخش کیفی پژوهش، از طریق نمونه‌گیری هدف‌مند غیراحتمالی، با 18 نفر از خبرگان آموزش عالی، مصاحبه‌ی اکتشافی نیمه‌ساختارمند به عمل آمد. نتایج حاصل از مصاحبه‌ها، از طریق روش نظریه‌ی زمینه‌ای، در سه مرحله‌ی کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی، تحلیل شد. در بخش کمی، پس از آنکه، تمام مقوله‏های تشکیل‏دهنده‌ی الگوی کیفیت آموزشی دانشگاه‌های ایران مشخص شد. پرسشنامه‌ای با 77 سؤال طراحی شد. پس از طراحی پرسشنامه، در یک بررسی مقدّماتی، به‌منظور برآورد میزان روایی، پرسشنامه به 42 نفر از صاحب‌نظران، خبرگان، کارشناسان و اساتید مسلط به موضوع تحقیق و پرسشنامه ارسال شد. در این مرحله، ضریب پایایی 88/0 به دست آمد. پس از اعمال بازخوردهای اصلاحی، نسخه تجدیدنظر شده‌ی پرسشنامه، روی 166 نفر از خبرگان آموزش عالی، که از طریق نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب شده بودند، اجرا شد. در اجرای پرسشنامه اصلی، ضریب پایایی 941/0 به دست آمد. داده‌های به دست آمده از پرسشنامه‌ها، از طریق نرم‌افزار SPSS نسخه‌ی 24 و Amos نسخه‌ی 24 تحلیل شد.بحث و نتیجه‌گیری: در بخش کیفی پژوهش، در مرحله‌ی اول کدگذاری باز، 79 مقوله‌ی عمده به دست آمد. داده‌های مرحله‌ی دوم کدگذاری باز، در قالب 77 مقوله عمده طبقه‌بندی شد. در مرحله کدگذاری محوری، 6 مقوله‌ی هسته‌ای تعیین شد. در مرحله‌ی کدگذاری گزینشی، به دنبال ارایه‌ی یک الگوی تلفیقی، همگرا و برخوردار از سطح انتزاعی بالا، دوباره 6 مقوله‌ی هسته‌ای، برحسب ویژگی‌های شرایطی، راهبردی و پیامدی طبقه‌بندی شد. سپس، در قالب یک الگوی منطقی و با تکیه‌بر درک و تفسیر خبرگان آموزش عالی، مقوله‌ی آموزش فهم‌آفرین، به‌عنوان مقوله‌ی هسته‌ای نهایی انتخاب شد. در بخش کمی، با انجام مدل‌یابی معادلات ساختاری، مشخص شد، تمام عوامل (مقاطع و رشته‌های تحصیلی، دوره‌های آموزشی، آموزش عمومی و فرادانشگاهی، برنامه‌های درسی، عملکرد آموزشی و خدمات آموزش) مورد تأیید بوده و دارای بار عاملی کافی جهت پیش‌بینی الگوی کیفیت آموزشی دانشگاه‌های کشور هستند. هم‌چنین، با توجه به، شاخص‌های برازش، الگوی کیفیت آموزشی دانشگاه‌های ایران از برازش بسیار مطلوبی برخوردار است. نتایج پژوهش نشان داد، کیفیت آموزشی دانشگاه‌ها، مفهومی پیچیده و چندبعدی است. با عنایت به اینکه، اجبار برای لزوم پاسخگویی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در برابر تأمین‌کنندگان منابع مالی (خانواده‌ها، مؤدیان، دولت و...) و مصرف‌کنندگان آموزش عالی (دانشجویان، بازار، صنعت و...)، کیفیت آموزشی را تبدیل به دغدغه‌ی دائم‌التزاید کرده است، پیشنهاد می‌شود، دانشگاه‌ها، در راستای نهادینه‌سازی فعالیت‌های اثربخش سازمانی خود، به توسعه‌ی کیفی با توجه به دورنمای آموزش عالی و مختصات فرهنگی کشور بپردازند. علاوه بر این، با انجام مطالعات تطبیقی نسبت به وضعیت آموزشی سایر دانشگاه‌های کشور و جهان آگاهی کسب کند و در جهت داشتن مزیت رقابتی، دانش مورد نیاز خود را به دست آورد.

Keywords

• آموزش عالی
• دانشگاه
• نظریه‌ی زمینه‌ای
• طراحی و اعتباریابی کیفیت آموزش