تربیت اسلامی (Mar 2011)
بررسی تطبیقی مبانی فلسفی شیخ اشراق و برگسون و دلالت‌های تربیتی آن
Abstract
سهروردی و برگسون در زمرة فیلسوفانی هستند که به عرفان و شهود اهمیت وافری داده‌اند. در این پژوهش سعی شده است با بررسی مبانی فلسفی این دو فیلسوف بزرگ، دلالت‌های تربیتی آنها استخراج گردد. بررسی مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی، ارزش‌شناختی و معرفت‌شناسی برگسون و سهروردی نشان می‌دهد که مفاهیم اساسی در فلسفة برگسون زمان، تکامل، شهود و تغییر می‌باشند. اما در فلسفه سهروردی، نور از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. هر دو بر ارادة فردی و شهود تأکید می‌ورزند. همچنین دیدگاه برگسون و سهروردی نسبت به انسان و خداوند متفاوت است. در این موضوع، سهروردی، بحث قوای گوناگون را مطرح می‌سازد و برگسون به رابطة مغز و ذهن اشاره می‌کند. خدای برگسون، پیوسته در حال تغییر و تکامل است و خدای سهروردی متعالی و منزه از هر گونه تغییر است. در بحث معرفت‌شناختی، هر دو علی‌رغم تأکید فراوانی که بر شهود دارند، تفکر و تعقل را برای شناخت لازم می‌دانند. در بحث دلالت‌های تربیتی چنین استنباط شده است که هدف غایی تربیت، از نظر سهروردی رسیدن به کمال مطلق و از دیدگاه برگسون پرورشِ انسانی، عقلانی ‐ شهودی است. اصول تربیتی حاصل از آرای برگسون شامل: اصل تغییر، اصل تکامل، اصل آزادی و اصل تدریج است. اصول تربیتی حاصل از اندیشه‌های شیخ اشراق غفلت‌گریزی، کرامت نفس، صبر و خودشناسی است. از میان روش‌های تربیتی برگرفته از آرای سهروردی و برگسون، می‌توان به اهمیت عرفان، شهود، تفکر و تعقل، که هر دو بر آن تأکید داشته‌اند، اشاره کرد.
