بررسی طبقات هیجان در ساختار وجودی انسان در قرآن منطبق بر نظریۀ روان‌تکاملی پلاتچیک

Abstract

سابقه و هدف: انسان نوین بیش از هر زمان دیگر انسانی هیجانی است و خروج هیجانات از حالت طبیعی، درحالی‌که عامل بقای نوع و فرد انسان معرفی می­شود، سبب طیف گسترده‌ای از بیماری‌های روانی می‌شود که بر اساس پژوهش‌ها رو به گسترش است. تعاریف و طبقات متعددی در نظریات مختلف برای هیجانات و روابط بین آنها ذکر شده که بسیاری از آنها ضمن مطالعۀ رفتار حیوانات و تطبیق آن­ با انسان به دست آمده است. نظریۀ روان‌تکاملی هیجانات پلاتچیک از مهم‌ترین و کارآمدترین آنها است؛ اما آیا این همه طبقات هیجانی انسان‌ها است؟ مبتنی بر آموزه‌های اسلامی و قرآنی انسان موجودی فراتر از حیوان و دارای بُعدی روحانی است؛ پس هیجانات متفاوتی را می‌توان برای او تصور کرد. به همین منظور هدف پژوهش حاضر تطبیق طبقات هیجانی پلاتچیک با ساختار وجودی انسان در قرآن بود. روش کار: در پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوا نخست فرم کدگذاری ارزیابی از طبقات هیجانات پلاتچیک و تصویر انسان در قرآن با استفاده از کتب و منابع پلاتچیک و قرآن و تفسیر تهیه شد و در اختیار دو ارزیاب آموزش‌دیده قرار گرفت. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند. یافته‌ها: نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که همۀ طبقات هیجانی پلاتچیک در ساختار انسان قرآنی و بیشتر در دو بخش «حالت» و «قوت» وجود دارد و مبتنی بر آن 26 طبقۀ هیجانی جدید چون ضیق، فرح، رعب، ربط و اعمی و 20 ترکیب هیجانی دیگر پیشنهاد شد. نتیجه‌گیری: نتایج ضمن معرفی هیجاناتی جدید که با درنظرگرفتن ابعاد مادی و غیرمادی وجود انسان ارائه می­شود؛ جایگاه هیجانات را بر اساس ساختار وجودی انسان در قرآن «قلب» معرفی می­کند و طبعاً قلب است که بیماری­اش سرمنشأ اختلالات هیجانی و سلامتش متضمن درمان معرفی می­شود. استناد مقاله به این صورت است: Kiaei Z, Bagheri F, Abolmaali-Alhoseini Kh. An Examination of the Classes of Emotions in the Human Existential Structure Presented in the Quran and Comparing it with Plutchik's Psycho-evolutionary Theory of Emotions. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2021;7(2):110-124. https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i2.29484

Keywords

• اسلام، انسان‌شناسی، اختلالات روانی، بیماری‌های قلبی، صدر، قلب، هیجانات