Cumhuriyet İlahiyat Dergisi (Dec 2018)
Türkiyede İlahiyat Fakülteleri Tarafından Yayınlanan Dergilerde Yer Alan Din Eğitimi Konulu Makaleler Üzerine Bir Analiz
Abstract
Fakülte dergileri nitelikli akademik üretim için gerekli platformlardan biridir. 2018 yılı itibariyle ilahiyat fakültesi dergisi sayısı 56’ya ulaşmıştır. Bu çalışmanın amacı, 1925-2017 yılları arasında ilahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan din eğitimi konulu makaleleri; niceliksel gelişim, dergilere göre sayısal dağılım, konu alanı çeşitliliği, kullanılan bilimsel araştırma yöntemleri, farklı bilim dallarından makale katkısı, yazar sayıları ve yabancı dilde yazım durumları bakımından analize tabi tutmaktır. Araştırma, doküman incelemesi ve içerik analizine dayalı betimsel ve kesitsel bir tarama türüdür. İlahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan din eğitimi konulu 604 makale tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre din eğitimi makaleleri konu kapsamı itibariyle oldukça geniş bir yelpazeye sahip olup makalelerin çoğunluğu kuramsal düzeyde çalışmalardır. Makalelerin %23 kadarı nicel yönteme dayanmaktadır. Elde edilen bulguların işaret ettiği olumsuz bir sonuç ise, akademisyenler arasında ortak çalışmaların ve yabancı dillerde üretilen makale sayısının oldukça az olmasıdır. Araştırma ilahiyat fakültesi dergilerinden hareketle makale düzeyinde din eğitimi konulu araştırmaların son durumunu ortaya koyması açısından önemlidir.ÖzetDin eğitimi, uygulama olarak oldukça eski tarihlere dayanan, ancak bilimsel bir disiplin olma yönüyle Türkiye’de yeni sayılabilen bir alandır. Bununla birlikte bu bilim dalının yaklaşık 40 yıla dayanan bir süreci geride bıraktığını ve bilimsel disiplin olma yönünde hızlı mesafeler kaydettiğini de belirtmek gerekir. Türkiye’de ilahiyat alanında Cumhuriyet dönemine ait ilk fakülte dergisi Dârü’l-fünûn İlahiyat Fakültesi Mecmuâsı’dır. Bu dergi 1925 yılında yayın hayatına başlamış ve Dârü’l-fünûn İlahiyat Fakültesi’nin eğitime son verdiği 1933 yılına kadar 25 sayı yayınlamıştır. 1925-2017 yılları arasındaki 92 yıllık süreci kapsayan bu araştırmada, ilahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan din eğitimi konulu makaleler, doküman incelemesi ve içerik analizi yoluyla değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Araştırma sürecinde bütün ilahiyat fakültesi dergilerine ait veri tabanları kendi web sayfaları üzerinde tetkik edilmiştir. İlahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan din eğitimi konulu 604 makale tespit edilmiştir. Literatürde sadece din eğitimi alanındaki makaleleri değerlendirmeye tabi tutan sınırlı sayıda araştırma mevcuttur. Bu araştırmaya en yakın çalışma, Kaymakcan ve Ünsal’ın 1952-2003 yılları arasında ilahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan din eğitimi konulu makaleleri ele alan makale araştırmasıdır. 18 fakülte dergisinde yayınlanan toplam 213 makale yazar adlarına göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Bu çalışmanın amacı, 1925-2017 yılları arasında ilahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan din eğitimi konulu makaleleri; niceliksel gelişim, dergilere göre sayısal dağılım, konu alanı çeşitliliği, kullanılan bilimsel araştırma yöntemleri, farklı bilim dallarından makale katkısı, yazar sayıları ve yabancı dilde yazım durumları bakımından analize tabi tutmaktır. Araştırma, doküman incelemesi ve içerik analizine dayalı betimsel ve kesitsel bir tarama türüdür. Araştırma 57 fakülte dergisiyle sınırlıdır. Araştırmaya Din Eğitimi Anabilim Dalı’nda görev yapmış ve hâlihazırda görev yapan akademisyenlerin ilahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan tüm makaleleri dâhil edilmiştir. Ayrıca diğer alanlardan akademisyenlerin yazdığı din eğitimi/din öğretimi başlıklı makaleler de araştırmaya dâhil edilmiştir.1925’den 2017’ye kadar ilahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan din eğitimi konulu makaleleri yayın sıklığı açısından değerlendirdiğimizde, bu süreci üç kısma ayırmak mümkündür. Birincisi, 1925’ten 1980’e kadar olan dönemdir. Bu dönemde toplamda 17 makale yayınlamış ve her yıla ortalama 0,3 oranında makale düşmektedir. İkinci kısım, 1981 yılı ile yeni ilahiyat dergilerinin yayına başladığı dönem olan 1995 yılları arasıdır. Bu süreçte ilahiyat fakültesi dergilerinde toplam 55 din eğitimi konulu makale yayınlanmıştır. Bu dönemde yıl başına düşen ortalama makale sayısı 3,4’dür. Üçüncü kısmı ise, 1996 yılından günümüze kadar ki dönemdir. Bu dönemde toplam 532 makale yayınlanmış ve yıl başına düşen makale yayın ortalaması 24’dür. Araştırmanın ortaya koyduğu sonuçlardan biri de ilahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan din eğitimi konulu makalelerin konu kapsamı itibariyle oldukça geniş bir yelpazeye sahip oluşudur. Makalelerin konu tasnifi incelendiğinde, makalelerin 10 ana konu/problem alanına ayrıldığı görülmektedir. Din eğitiminin temelleri, din eğitimi tarihi, örgün din eğitimi, yaygın din eğitimi, informal din eğitimi, ahlak ve değerler eğitimi, dînî eğitim, gelişim ve din eğitimi, ülkelerde din eğitimi ve kişi araştırmaları bu temel konu alanlarını oluşturmaktadır. Örgün din eğitimi 189 makaleyle en çok makalenin üretildiği alandır. Makalelerin yayınlandığı fakülte dergilerine baktığımızda, en fazla yayın 86 makale ile Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi’nde gerçekleşmiştir. Bu sonuç Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin en eski ilahiyat fakültesi dergisine sahip olması, derginin yayınlarının kesintiye uğramadan bugüne kadar gelmesinden kaynaklanmaktadır. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisini, 59 makaleyle Uludağ, 52 makaleyle Ondokuz Mayıs ve 51 makaleyle Cumhuriyet İlahiyat Dergisi takip etmektedir.Makalelerin 368’i yani %65’i literatür taraması yöntemine dayalı olarak yazılmıştır. Ayrıca %23’ü nicel, %10’u nitel ve %2’si ise karma yöntemlerle problemlerini ele almışlardır. Nitel yöntemi kullanan makalelerin sayısı ise 54, karma yöntemi kullanan makalelerinin sayısı ise 14’dür. Din eğitimi konulu makalelerin, yazarların akademik çalışma alanlarına göre dağılımları verilmiştir. Buna göre din eğitimi branşı beklendiği üzere 510 makaleyle, tüm makalelerin %85’ini oluşturmaktadır. %15’i ise ilahiyat, felsefe, sosyoloji, edebiyat, eğitim bilimleri, sosyal hizmetler gibi toplam 23 branşın katkısının olduğu 89 makaleden oluşmaktadır. Yazarlarının akademik çalışma alanlarına göre makalelerin dağılımına baktığımızda, din eğitimi biliminin interdisiplineryönünün geniş olduğu ortaya çıkar. Öyle ki ilahiyat içindeki hemen her disiplinden din eğitimi alanına makale düzeyinde katkı olduğu burada gözükmektedir. İlahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan din eğitimi konulu makaleleri yazar sayısı bakımından analiz ettiğimizde, toplam 604 makaleden sadece 43’ünün birden çok araştırmacı tarafından ortak çalışmayla gerçekleştirildiği görülmektedir. Birden fazla yazarlı 43 makalenin 8’i kuramsal, diğer 35’i ise amprik yöntemleri kullanmıştır. İlahiyat fakültesi dergilerinde yayınlanan makalelerin yabancı dilde yayınlanma durumlarına baktığımızda sadece 12 makale yabancı dilde yayınlanmıştır. Bu oran yaklaşık %2’ye tekabül etmektedir. 12 makalenin 7’si Almanca, 4’ü İngilizce ve biri de Arapça olarak yayınlanmıştır. Araştırmanın ulaştığı sonuçlara göre din eğitimi alanında ortak çalışma ve yabancı dilde makale yazma oranlı yetersizdir. Bu iki problemin sadece din eğitimi alanına ait olmayıp ilahiyat disiplinlerinin hepsini ilgilendirmektedir. Özellikle yabancı dilde makale üretimi Türkiye’deki bütün akademik alanlar için bir sorun teşkil ettiği ortadadır. Bu konuda bireysel ve kurumsal gelişmelerin olması kaçınılmazdır.
Keywords
