Elpis (Nov 2014)
Antropologia prawosławna według świętego Iłariona (Troickiego)
Abstract
Iłarion (Troicki) był teologiem o rzadko spotykanym dorobku i nieprzeciętnej głębi myśli. Emblematyczna postać arcybiskupa wierejskiego, kanonizowanej ofiary bolszewickich prześladowań religijnych, jest jednym z wybitniejszych reprezentantów rosyjskiej myśli prawosławnej przełomu XIX i XX wieku. Kościół w Iłarionowskim systemie teologicznym nie jest jedynie prostą realizacją idei boskiego „uczłowieczania”, wcielania. Jest on jest źródłem wspólnoty i komunii (koinonia) człowieka z Bogiem. Wspólnota stanowi „bezpośredni skutek wcielenia”, „kontynuację wcielenia”. Wspólnota w duchowym dziedzictwie świętego Iłariona nie jest Chrystusem; jest nowym życiem w Chrystusie i z Chrystusem. Poprzez wymiar antropologiczny Chrystus wprowadził człowieka w rzeczywistość personalną i dynamiczną. Zjednoczenie samego Boga i człowieka dokonuje się tylko i wyłącznie w obszarze życia cerkiewnego. Chrystologia i duchowość nie mogą być rozdzielone. Zadaniem człowieka jest odnalezienie głębokiego nurtu życia duchowego i ujrzenie w nim oblicza Zbawiciela. Jest to wymiar antropologii chrześcijańskiej ukazujący byt osobowy w jego wyjątkowości i godności, w jego zdolności do osiągnięcia doskonałości duchowej. Aspekt antropologiczny tworzy w systemie teologicznym Iłariona spójny obraz misji Kościoła prawosławnego na przestrzeni dziejów. Jego uniwersalne posłannictwo można określić mianem egzegezy słowa Bożego, akcentującej nieskończoną miłość Boga do człowieka. Jej pełną treść oddaje Iłarionowska maksyma „poza Cerkwią nie ma zbawienia”, sugerująca, iż jedynie we wspólnocie można odnaleźć sens własnego istnienia i życia, a nade wszystko jego spełnienie.
