مهارت‌های مقابله با استرس در نهج‌البلاغه

Abstract

سابقه و هدف: سالانه عدۀ زیادی دچار اختلالات روانی ازجمله استرس می‌شوند که مشکلاتی را در زندگی برای آنان به وجود می‌آورد. راه­های مقابله با این اختلالات از مسائلی است که اندیشمندان همیشه در فکر آن بوده­اند. در کتاب گران­قدر نهج‌البلاغه توصیه­های مفیدی برای بهداشت روان و راهکارهای پیشگیری از اختلالات روانی به‌ویژه استرس بیان شده است که روان­شناسان با توجه به این توصیه­ها و عمل به آنها می­توانند در جلسات مشاوره از این دستورها استفاده کنند و این آموزه­ها و راهکارها را به مراجعان خود آموزش دهند. این پژوهش با هدف بررسی راه­های مقابله با استرس با تکیه بر کلمات امیرالمومنین (ع) در نهج‌البلاغه انجام شده است. روش کار: پژوهش حاضر از نوع کتابخانه­ای است که با جست‌وجوی واژگانی نظیر استرس، تنیدگی و اضطراب در کتب روان‌شناختی و واژه‌های عربی بَلیه (بلا) و مِحنه (اندوه) در نهج‌البلاغه و پایگاه معرفی مقالات تدوین شده است. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند. یافته‌ها: جست‌وجوی مقالات نشان داده با اینکه بحث از استرس انسان، از کهن­ترین مباحث روان­شناسی به شمار می­آید، بحث از موضوع استرس از منظر نهج‌البلاغه کمتر بررسی شده است. نهج‌البلاغه اصل بحث از استرس و زمینه­های ایجاد و عوامل مقابله با آن را بیان نموده ولی از واژگان استرس یا مشتقات آن استفاده نکرده است. در این پژوهش با توجه به معنای اصطلاحی استرس جملات حضرت در سه عنوان کلی دسته­بندی شده است: تغییر وضعیت و اجتناب از موقعیت­های استرس­زا، استفاده از فنون شناختی مقابله با استرس و روش عاطفی-رفتاری مقابله با استرس. نتیجه‌گیری: با دقت در کلمات حضرت علی (ع) می­توان گفت از منظر ایشان استرس به سه عامل بستگی دارد: وجود شرایط محیطی استرس‌زا، ادراک استرس ناشی از این شرایط توسط فرد و ظرفیت نسبی فرد در رویارویی یا سازگاری با این شرایط. طبق این الگو، راه­های مقابله با استرس با توجه به هدف­ها و کارکردهای آن در سه عنوان کلی بحث شده است. استناد مقاله به این صورت است: Shariatpanah M, Fani M. Stress Management Skills in Nahj al-Balaghah. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2021;7(2):170-183. https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i2.26928

Keywords

• استرس، مقابله، مهارت‌ها، نهج‌البلاغه