بررسی کارایی مدل‌های تجربی SEDMODL2، STJ-EROS و WARSEM در برآورد میزان تحویل رسوب جاده‌های جنگلی با استانداردهای مختلف

Abstract

چکیدهسابقه و هدف: جاده‌های جنگلی منبع بالقوه تولید رسوب در حوزه‌های آبخیز جنگلی شناخته می‌شوند. هدف از پژوهش حاضر بررسی و مقایسه کارایی مدل‌های تجربی در برآورد میزان تحویل رسوب جاده‌های جنگلی و همچنین بررسی تأثیر سطح استاندارد فنی راه بر مقدار تحویل رسوب جاده‌های جنگلی است. مواد و روش‌ها: در جاده‌های جنگلی طرح جنگل‌داری‌ دکتر بهرام‌نیا، 30 قطعه مناسب از نظر امکان نصب تله رسوب‌گیر، مشخص شد. این قطعات با توجه به برخی مشخصات فنی نظیر میانگین شیب طولی، درصد پوشش دیواره‌های خاکی، فاصله از سرچشمه رواناب تا نزدیک‌ترین آبرو، تراکم ترافیک، وضعیت روسازی و غیره به قطعات با استاندارد پایین، استاندارد و استاندارد بالا طبقه‌بندی شدند. میزان تحویل رسوب قطعات پس از هر بار بارندگی (از فروردین ماه تا پایان اسفند) از طریق تله‌گذاری مورد اندازه‌گیری قرار گرفت. محل تله‌گذاری در پایین‌ترین نقطه ارتفاعی و مجاور آبرو بود.در داخل هر تله، 5 شاخص مدرج برای تکرار اندازه‌گیری‌ها نصب ‌گردید.بعد از هر بارندگی ارتفاع رسوب (متر) و سطح رسوب‌گذاری (متر مربع) جهت محاسبه حجم رسوب مورد اندازه‌گیری قرار گرفت. در انتهای سال سه نمونه به کمک سیلندر از هر تله رسوبگیر جهت اندازه گیری وزن مخصوص ظاهری رسوب تهیه شد.سپس مقدار تحویل رسوب قطعات از طریق مدل‌های SEDMODL2، STJ-EROS و WARSEM نیز برآورد و با مقدار واقعی مقایسه شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که مقدار رس، فاصله سرچشمه رواناب تا آبرو، مقدار سیلت، نوع پوشش کف جوی، میانگین خاک لخت ترانشه، کیفیت رویه جاده و تراکم ترافیک به‌ترتیب مهمترین عوامل تأثیرگذار بر میزان تحویل سالانه رسوب از جاده‌ها هستند. مقدار تحویل سالانه رسوب از جاده‌هایی که استاندارد پایین دارند (35/0 تن در سال) به‌طور معنی‌داری بیشتر از جاده‌های استاندارد (24/0 تن در سال) و استاندارد بالا (27/0 تن در سال) بود. مقدار واقعی رسوب تولید شده از قطعات جاده (27/0 تن در سال) به‌طور قابل ملاحظه‌ای کمتر از مقدار برآورد شده توسط مدل‌های SEDMODL2 (74/1 تن در سال)، STJ-EROS (32/1 تن در سال) و WARSEM (58/1 تن در سال) بود. بررسی‌های آماری نشان داد که فقط در مورد جاده‌های با استاندارد پایین تفاوت معنی‌داری بین مقدار واقعی رسوب و مقدار برآورد شده توسط مدل‌ها وجود نداشت.نتیجه‌گیری: از یافته‌های این پژوهش می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که هیچ‌یک از مدل‌های تجربی مورد بررسی قادر نبودند میزان تحویل سالانه رسوب جاده‌های جنگلی منطقه مورد مطالعه را با دقت قابل قبول برآورد نمایند و همگی مقدار رسوب را بسیار بیشتر از واقعیت میدانی تخمین زدند. بنابراین پیشنهاد می‌شود ضمن بررسی مدل‌های دیگر نسبت به بومی سازی مدل‌ها بر حسب شرایط منطقه‌ای اقدام شود.واژه‌های کلیدی: قطعات جاده، تله رسوب‌گیر، کارایی مدل‌های برآورد رسوب، سطح استاندارد جاده، جنگل‌ دکتر بهرام‌نیا

Keywords

• قطعات جاده
• تله رسوب‌گیر
• کارایی مدل‌های برآورد رسوب
• سطح استاندارد جاده
• جنگل دکتر بهرام نیا