TSBS Bildiriler Dergisi (Aug 2023)
Halife Ebû Bekir Döneminde Gönderilen İslam’a Davet Mektupları
Abstract
Hz. Ebû Bekir, İslam tarihinde Hz. Peygamber dönemi ve sonrası için en önemli şahsiyettir. İslam tarihinin ilk halifesidir. İslam’ın davet, tebliğ ve irşadında önemli hizmetleri ifa etmiş, Hz. Peygamber’in vefatı sonrasında ortaya çıkan zorlu süreci başarıyla yöneterek toplumda huzuru sağlamıştır. Bu tebliğin konusu Hz. Ebû Bekir döneminde yazılan, İslam davet mektuplarıdır. Bu mektupların çoğu Hz. Ebu Bekir’in karşılıklı yazışmalarını içerirken, bir kısmı da bu dönemin en önemli komutanı Halid b. Velid tarafından yazılmıştır. Bu şekilde yazılmış siyasi, askerî ve diplomatik amaçlı elliden fazla mektup bulunmaktadır. Hz. Ebû Bekir’in, Hz. Peygamber döneminden başlamak üzere İslam toplumunun oluşmasında ve toplumda İslam’ın yerleşmesinde belirgin yeri vardır. İlk Müslümanlar arasında onun Müslüman olmasına vesile olduğu onlarca şahsiyetten bahsedilmektedir. Hz. Peygamber’in vefatından sonra ise özellikle toplum içinde huzuru sağlaması ve ardından fetih hareketlerini başlatması onun davet, tebliğ ve irşat mahiyetinde çabalarının kıymetini ifade eder. Hz. Ebû Bekir döneminin İslam tebliğindeki rolünün ele alınması, İslam tarihinde bu dönemin daha iyi değerlendirilerek anlaşılmasına katkı sağlayacağı açıktır. Bu çalışmada Hz. Ebû Bekir döneminde yazılan İslam’a davet mektuplarına odaklanılmıştır. Özellikle bu mektupların derlendiği Cemheretü Resâili’l-Arab adlı eser ile Târîḫü'ṭ-Ṭaberî olmak üzere, çalışmamıza ışık tutacak şekilde, Hz. Ebû Bekir dönemini içeren ilk dönem İslam tarihi kaynaklarının yanı sıra günümüzde konuyla ilgili yazılan araştırma kitapları, makaleler ve tezler incelenerek nitel araştırma ve kaynak tarama yöntemiyle konu araştırılmıştır. Hz. Ebû Bekir, hilafeti zamanında tam bir tebliğ ve irşat insanı olmuştur. Bireysel yaşantısı, devlet adamı olarak duruşu, İslam daveti, tebliği ve irşadı için uyguladığı etkin yöntemler ve aldığı kararlar, İslam’ın doğru bir şekilde tanınmasına, yayılmasına ve insanların huzuruna imkân sağlamıştır. Hz. Ebû Bekir, İslam’a davet ile ilgili faaliyetlerinde farklı metotlar uygulamıştır. Bu metotlardan biri olarak kullandığı mektuplarla insanları doğruya davet etmiş, yanlışları hususunda uyarmış, unutulan doğruları hatırlatarak Hz. Muhammed’in çizgisini muhafaza etmeye çalışmıştır. Bazen karşılıklı yazışmalarla daha verimli iletişim ortamının yolunu açarak hedefine ulaşmıştır. Hilafeti döneminde komutanlara gönderdiği mektuplarda onları askerî strateji açısından yönlendirirken, manevi açıdan da güçlü olmaları için nasihat etmiştir. İrtidat eden kabilelere öncelikle İslam’ı tebliğ etmiş, İslam’dan yüz çevirenlere gereğinin yerine getirileceği bildirilmiştir. Ayrıca valilerine ve zekât memurlarına gönderdiği mektuplarda, onlara görevleriyle ilgili hatırlatmalarda bulunarak İslami hassasiyetleri muhafaza etmeye yönelik nasihatlerde bulunmuştur. Bu gayretleriyle Hz. Peygamber sonrası oluşan kaos ortamını sükûnete kavuşturarak Müslümanların birliği sağlanmış ve İslam’ın yayılmasının önündeki engelleri ortadan kaldırmıştır.
Keywords
